vv. 483-610

Iam primam clavem docui te carpere, lector,
que super omne, quod est, sit retinenda tibi.
de qua sufficiat. potuissem scribere plura.
que puto pro rudibus utiliora, dedi.
ferre iugum Domini discas in mollibus annis,
moribus ut iustis conficiare tener.
ex veteri ramo poterit vix torques haberi,
de facili flecti virga novella potest.
Ecce secunda monet clavis decorare magistrum,
quinque modis fieri quod mea metra monent.
primo pacifica vita, sapiente, faceta.
effectus causam dat bonus esse bonam.
signant discipuli morum bene tramite recti,
quod doctor proprius morigeratus erit.
addita stulticie viciisque sciencia multa
huius et istorum non nisi crimen erit.
absint clamores, verridia, bella, tumultus,
si ludis, ludo ponere disce modum.
te laudet stacio, dormicio, sessio, sermo,
non tibi sit nimium risus in ore frequens.
sis ubicunque velis, regimen paciaris honestum,
tam veniendo scolas, quam redeundo domum.
non tibi sit cursus, verridia nulla plateis,
non lapidis iactus non baculique sonus.
nulla canum fiat furiosa citacio, clamor.
sit gressus, gestus, lingua modesta tibi.
si socii faciant nimis intoleranda nocentes,
doctori, tibi non, ulcio digna licet.
instrumenta scolis solacia, sibila, cantus,
talia nulla move, si quis, abesto, movet.
dumque moraris ibi, facienda comestio non sit,
non miranda ferens, non novitate studens.
sis totus coram proprio doctore facetus,
sis inter socios, sis, ubicunque potes.
non coram proprio virgam doctore tenebis,
non baculum, nisi sit congrua causa, manu.
non te presumas in eadem sede sedere,
annuat aut iubeat ni prius ille tibi.
si manibus flores habeas fructusve decentes,
offer ei, capiet, pignus amoris erit.
tam perscrutari quam respondere sedendo
vites doctori, rusticitate carens.
cum doctore loquens caveas os ferre propinquum
ori, ne qua lues eius in ore fluat.
promptus ad obsequium surgas, reverenter honores,
cum coram transit ac ubicunque vides.
ire, redire, sequi te significato paratum,
reddere proficuum, reddere grande decus.
grandius obsequium quo fessior egeris illi,
tanto plus gaude, plus tibi laudis erit.
semper eum laudes, si quis culpaverit illum,
defendas presens, esto fidelis ei.
semper eum dominum simulatque vocato magistrum,
totus honor tuus est, cum decorabis eum.
nitere propter eum reliquos decorare magistros,
laudem pro modico lingua faceta meret.
si comitaris eum, fac ne sis previus aut par,
i post non longe, ne quasi solus eat.
si magnus dispar fueris quandoque magistro,
ferme, non penitus te decet ire parem.
at dum discipulus doctoris dogmate degis,
si quoque rex esses, usque preire cave.
si post te videas venientem, comminus here,
cede, salutatus transeat ille locum.
si quid eum stantem vel euntem poscere flagras,
nunquam post dorsum, verba sed ante feras.
cuius velle sciens sine iussu perfice promptus,
non "heus" aut "domine" redde vocatus ei.
si cum quo loquitur, caveas accedere sponte
verba nec auscultes, que referuntur ibi.
illo si coram liceat tibi forte sedere,
sic sedeas, ne sis in cruce crura tenens.
eum versum versus caveas ostendere tergum.
surgere letanti fronte paratus eris.
sermones aliis si permiscere videbis,
fac, comitatus eum, ne videare loquax.
ille velut dignus sexus utrosque salutet
et resalutet eos, sit tua lingua brevis.
eius de manibus si quid cecidisse videbis,
surripe continuo, porrige promptus ei.
virgam, cultellum, vel quid si porrigis illi,
partem porrigito, que magis apta capi.
in thalamo clausum si forte poposceris illum,
ostia non subito te reserare decet.
primo significes pulsu vel voce citando;
rusticus ac audax, ni facis istud, eris.
non per scissuras spectes, quid fecerit ille,
et non auscultes ceu latro verba latens.
quandocunque tuum doctorem surgere cernis,
ut decoret quenquam, tu quoque surge simul.
si verris aut si qua moves aut excutis ipse,
fac pulvis coram ne moveatur eo.
si quid dedeceat doctorem forte videbis,
hinc illum caute sollicitare decet.
corpore defectus aliquos si forsan habebit,
nec coram nec clam rideat ullus eum.
plus anime titulus quam carnis forma notetur,
non ridetur homo taliter, immo Deus.
non furiosus ei conare resistere verbis,
eloquio dulci vince benignus eum.
ne sis in motu coram doctore legendo,
non linguam digito velle iuvare decet.
ipsum diligito, metuas, pro patre teneto,
cum tibi sit vere moribus, arte pater.
dat tibi divicias thesauri nobilis ille,
cui conferre nequis istius orbis opes.
corporeis rebus genitor tua corpora pascit,
perpetuis animam sed fovet ille cibis.
non solum fueris coram doctore facetus,
fac mores laudet sexus uterque tuos.
ablue mane manus, faciem, si tempus habebis,
tegmina membrorum membraque munda tene.
imbre scolas madidus non intres vel nive tectus,
ut potes, excucias excucienda prius.
ex te si sputum vel si qua superflua pellis,
qualiter eicias aut ubi, cerne prius.
nulla lues naris vel defluat oris ab alto,
ne male quo casu quid maculetur ea.
cum sociis ludens ludo paciare faceto,
non aliis tua sint dicta vel acta rubor.
tunc animum, si te socius derideat, arce,
ne pluris risus causa sit ira tua.
est pro villano villanum reddere stulti,
non paciens, sed agens rusticus esse meret.
ex sociis si quis paciatur, fidus adesto,
promptus ad obsequium conpaciare, iuva.
de te mente tua vertas, fore quicquid agendum
velles in simili condicione tibi.