vv. 2040-2629

[P]ostquam composito Fredericus federe ductor
Placatus voluit Brixianam absolvere gentem,
Continuo ducibus consultis Mediolanum
Tendere disponit, populum cohibere superbum
Captivosque gravi de compede solvere cives,
Pro quibus innumeras acceperat ante querelas.
Cumque propinquasset fluvio, qui solis ab ortu
Adua nomen habens rapidis perlabitur undis
Et veteres certo concludit limite fines,
Cernit ab adversa pugnam meditantia ripa
Agmina, que fuerant agris collecta propinquis
Plurima, queque etiam consul transmiserat urbis,
Ut procul arcerent hostes ripamque tenerent,
Ne, si forte velint, valeant transmittere gressum.
Cernit et inmensam ripe super ardua predam,
Plaustra honerata, boves, animalia multa virosque
Hec secum ad Trecii castrum ductare parantes.
Est locus, obliquo quem circuit Adua cursu,
Longus in angustum natura ductus ab ipsa.
Partibus hic geminis subiectis preminet undis,
Editus in scopulis fluctu feriente recisis,
Fronte autem campo prima iacet equus aperto,
Quarta velut rupes pars altior eminet agris.
Hoc fundata loco castri sunt menia, quondam
Nomine quod veteres Trecium dixere coloni.
Huc dum regales narraret fama cohortes
Appropiare, coit metuens vicinia tota
Plebs, varios que multa locos hinc inde colebat,
Et reparat muros ac propugnacula firmat
Et pariter triplici circumdat menia vallo,
Ut queat hic, cum tempus erit, sua seque tueri,
Sperans invicto sic posse resistere regi.
Hac inhibet confisa fugam spe turba rebellis
Et secura manet fugientibus undique multis.
Nunc igitur radiare videns iam regia signa,
Collectis rebus propriis armisque receptis
Convenit in ripa, quam rex transire parabat,
Tutari cupiens patriam ipso in limine terram,
Quin etiam pontem retinet, quem tollere consul
Iusserat; heu stultam fallit fiducia mentem!
Namque carere vado nivibus tunc aucta solutis
Unda videbatur, nec quemquam audere putabat
Ultra ferre gradum, cum gurgitis alveus esset
Plenus, et inmenso premeretur arena profundo.
Currit turba minax, qua Vavire quaque Cropellum,
Audacique ducem Fredericus voce lacessit:
"Non datur hac transire tibi, rex ruffe, furoris
Teutonici ductor, cursum mutare necesse est.
Non sinit externas huc gressum ferre catervas
Adua, que patriam defendit ab hoste sacratam.
I procul hinc tecumque acies averte rapaces!
I procul et nostras non ingrediaris in horas!
Non sine morte tua nostri damnove cruoris
Mediolanensis patrie violabis honorem.
Talia vociferans et adhuc graviora rebellis
Turba furit fluvii collecta crepidine ripe,
Et iaciens funda lapides arcuque sagittas
Amnis ab accessu temptat cecata furore
Regales arcere acies. Tum ductor in iram
Accensus proceres hortatur et arma parari
Imperat, ut summa tumidum vi transeat amnem
Et sibi vindictam sumat de gente superba.
Haud mora, per medios procerum pars maxima fluctus
Fertur, et inmensum superat vix nando profundum.
Pars rapitur violenter aquis, rex ipse pedestri
Pontem marte capit claris conspectus in armis
Et ferit obstantes nudato cominus ense.
Ut fera, venantum quam turba tenere laborat,
Cum videt angusto se claudi limite, vires
Exerit et duro venabula pectore frangit
Dilaniatque viros, sic rex animatus in hostes
Irruit, adversis contra gens effera telis
Nititur audaci gaudens dare vulnera dextra,
Et licet horrendum metuendi principis ensem
Aspiciat, pugnare tamen pontemque tueri
Perstat atrox, donec proceres post terga frementes
Audit transgressos inopino limite flumen.
Hos ubi conspexit nimio perculsa timore
Vertit terga duci fluvioque immergere pontem
Sero cupit; res quippe ferox non segniter urguet
Hostilique tenet pontem stacione repulsa.
Sternitur infelix acies paulo ante superba
Mente furens spoliisque fugit turbata relictis.
Regius insequitur superato gurgite letus
Miles et in populum victor desevit agrestem.
Nam multi cunctis spoliati rebus et armis
Ducuntur capti manibus post terga ligatis
Et pecorum precio venduntur more recepto.
Pars salit in fluctus cupiensque evadere certe
Occurrit morti; Trecii pars claustra propinqui
Tuta petit, cursu fugiens properanter anhelo.
At victrix spoliis ditatur turba relictis
Vastatoque tenet vetitam sibi Vavire ripam.
Vertitur interea celum noctemque reducit
Oceani condens radios sol pronus in undis.
Tum sapiens positis curari corpora castris
Dux iubet, et dulci recreari membra quiete,
Postera dum surgat tenebris aurora fugatis.
Ipse tamen vigili rem summam mente volutat,
Nam gravis incumbens negat illi cura quietem.
Vix erat orta dies procerum mox turba relictis
Castrorum progressa locis regemque secuta
Menia circumdat Trecii, castrisque locatis
Undique per campos parat expugnare supremis
Viribus inclusos muris et turribus hostes.
Continuo trepidam sevus defertur ad urbem
Rumor et in populi passim diffunditur aures
Mediolanensi superato flumine ripa
Teutonicos iam stare duces regemque verendum
Fronteque nonnullos prima cepisse suorum
Ingressum patrie cupientes marte tueri
Et iam dispositis Trecium oppugnare maniplis.
Arma ciet bello gaudens animosa iuventus
Et cupit infestis concurrere protinus hastis.
Turba vetat reverenda patrum consulque ruentes
Arcet et obstrusis iuvenum tenet agmina portis.
At tamen electos equitum iubet ire trecentos,
Explorare aditus, et quid rex ipse pararet.
Accelerant equites iussis parere volentes,
Dumque iter hii peragunt mediisque vagantur in agris,
Improvisus adest miles regalis et illos,
Ut videt, aggreditur laxis emissus habenis
Palantesque capit primos nil tale timentes.
Cetera turba fugit sociis pudibunda relictis
Et rediens patriis diffusos finibus hostes
Omnia vastantes mesto sermone fatetur.
Extemplo turbati animi concussaque vulgi
Pectora et inmensus totam pavor occupat urbem.
Hoc igitur rumore pavens, quicumque erat extra
Urbis claustra, fugit, monachos quoque terror in urbem
Regius invitos deserto rure coegit,
Ut quondam natos Ionadab, quos ducere vitam
Rure pater duram iussit, mirabile dictu,
Ut nec habere domos illis nec dulcia Bachi
Pocula nec cultum sementis nosse liceret.
At regem Vintelmus adit sceleratus et urbem
Deserit attonitam fugiens, seu Mediolani
Excidium metuit, seu, quod mox fama ferebat,
Exercere dolum meditatur in arte nefanda,
Posse ratus prodesse magis, si fingit obesse,
Seu maiora dari vir avarus munera sperat.
Interea clausos Trecii rex menibus acri
Obsidione viros belloque evincere certat,
Illi autem contra firma se mente tueri
Auxilium populi sperantes Mediolani.
Iamque dies alterque dies processerat, et iam
Spes erat auxilii penitus sublata futuri.
Nam Trecio nullum referebat ab urbe revertens
Nuntius auxilium cives dare Mediolani,
Set trepidare sibi nimia formidine captos,
Et simul horrifico terrebant undique visu
Circumfuse acies penam mortemque minantes.
Ergo capi tandem violento marte timentes,
Cum sua tormentis iam frangi tecta paratis
Ictibus et turres crebris nutare viderent,
Tradunt se ducibus mesti veniamque precantur.
At pius his ductor culpam pietate relaxat,
Et miserans propriis dimittit rebus honustos,
Ut, quocumque velint, liceat convertere gressum;
Servarique sibi Trecium iubet absque ruina
Presidio imposito, nec non reparare propinquum
Pontem, quem populus destruxerat ante rebellis.
Inde suos letus castro spoliisque potitus
Innumeris vocat in cetum hortaturque benigna
Voce acuens promtas in queque pericula mentes:
"Exultate viri, dignasque rependite regi
Perpetuo laudes, res nobis summa peracta est;
Hostiles etenim pulsis obstantibus horas
Cepimus et prima iam fronte subegimus hostes,
En captivorum spolia et de gente superba
Primitie, en castrum, quod coniurata rebellis
Turba michi duro defendere marte parabat.
Nunc iter ad muros nobis et Mediolani
Menia, vos bellis animos atque arma parate."
Sic fatus conscendit equum, signisque levatis
Castra aciemque movet properans audacter ad urbem.
Iamque omnis campis exercitus ibat apertis,
Dives equis, dives preda spolusque repertis,
Cunctaque subvertens ferro vastabat et igni.
Boemius primas acies dux, ultima curant
Rainaldus variique duces, rex agmine summus
It medio, partesque simul circumspicit omnes
Providus, ingenti disponens omnia cura,
Ut ratis in pelago posite vigil undique rector
Prospiciens clavumque regit velisque ministrat,
Nunc quid agant sociis edicit, nunc meditatur
Signa viam dubiumque sibi monstrantia cursum.
Tandem regales inopino Mediolanum
Adveniunt acies cursu, valloque sub ipso
Castra locant urbisque parant obsidere portas.
Turba ducum clipeis Frederico instructa iubente
Prestat in auratis, alii post terga laborem
Castrorum subeunt et sedes cespite firmant.
Attoniti nimia mussant formidine cives
Et vario tota discurrunt urbe tumultu.
Pars velit acceptis erumpere protinus armis
Fortunamque sequi, cohibet pars altera gressum
Et prodire timet regemque lacessere bello.
Turba patrum consulque monet, ne credere campo,
Neu conferre manum properent, quo venerit usque
Oportuna dies, tuta set in urbe morentur.
Ergo licet stimulent pudor iraque bella movere,
His parere tamen monitis mens omnibus una,
Armatique tenent gladios et menia complent.
Hii vallum densa cingunt murosque corona
Et fundis lapides iaciunt volucresque sagittas
Arcubus incautis mortem per inane ferentes;
Hii sese ad portas glomerant aditusque tuentur,
Hii tormenta parant mittendis congrua saxis,
Quis valeant hostes portis terrere propinquos.
Conscendunt turres pueri innupteque puelle
Et tremulis monstrant digitis sibi regia signa;
Matres templa petunt, lugubri voce precantes
Numinis auxilium, sanctis quoque dona ferentes,
Votaque pro patrie faciunt non parva salute.
Thure sacerdotes altaria cuncta vaporant,
Oblatisque Deum sacris placare laborant.
Magnus ubique timor, status ille miserrimus urbis.
O quam veloci discedunt prospera cursu,
Quam subito letis miscentur tristia rebus!
Mediolanensis paulo ante potentia gentis
Bella ferens populos Ligurum terrebat et urbes
Et florens variis pollebat ubique triumphis,
Nunc pemitur sevo sine vulnere victa timore
Et patitur meritum mutata sorte dolorem.
At rex cum ducibus positis iam corpora castris
Curat et ingenti premit obsidione superba
Menia, qua pratum fuit archipresulis olim.
Namque ibi mira ducis vidi tentoria summi,
Vix ultra lapidis iactum distancia vallo,
Innumerique duces campos hinc inde replebant.
Tum Ligurum varie, presertim Mediolano
Finitime, certant sua bello mittere gentes
Auxilia imperio Frederici rite faventes,
Et simul invisam cupientes vincier urbem,
Ut tandem liceat veteres abolere querelas.
Nunc age, set breviter, venientes, Musa, recense!
Laudensis properat gaudens Cumeaque pubes,
Ulciscique suam sperant sub rege ruinam,
Et quotcumque valet generosa Papia cohortes
Ducit, ut eripiat proprios de carcere cives.
Gaudet opes viresque suas monstrare Cremona,
Promissique memor largo movet arma paratu.
Novarie gens clara coit, quam Mediolani
Incursu cives crebro vexare solebant.
Pergamei properant equites regisque secuntur
Imperium magni, meritum spondentis honorem.
Nonnullos etiam mesta dat Brixia mente.
Mantua, Vercelle, Verona, Placentia, Parma,
Nec non Farrati clarus venit incola Montis,
Et qui finitimas miles colit inclitus horas.
Quin et Terdone sociali federe cives
Consensu populi resoluto Mediolani
Regia castra petunt, mandata subire parati,
Et licet inviti dant vires obsidioni.
Nam metuunt, priscam sua ne Fredericus ob iram
Menia subvertat summo reparata labore.
At Crema non cessat solitum dare Mediolano
Servitium, quantumque potest in regis amicos
Sevit agens predas nec regia iussa veretur.
Heu cito venturam non cernens stulta ruinam!
Regini Mutineque viri gentesque remote
A Ligurum terris sua mittunt agmina bello.
Italie pars magna coit, castrisque locatis
Obsidet imperio Frederici Mediolanum.
Illic barbaries et centum dissona linguis
Verba sonant, illic vario gens plurima cultu
Sub domino pariter sine murmure cogitur uno;
Teutonici mixtis loca servant iussa Latinis.
Et simul obsessis mortem excidiumque minantes
Civibus exclamant: "Misero mors Mediolano!"
Ecce autem cives armis animisque resumptis
Castra erumpentes Romane proxima Porte
Invadunt subito, qua forte Papia sedebat
Cum patre Rainaldo Frederici interprete regis.
Protinus audacter pubes capit arma Papie
Et parat egressos retrudere menibus hostes.
Nec minus e castris equites hinc inde propinquis
Audito clamore ruunt pugnamque capessunt.
Mediolana cohors Ligurum sibi sepe subactam
Despiciens turbam laxis discurrit habenis
Et ferit obstantes nunc longis eminus hastis,
Nunc magis incumbens nudato cominus ense.
Regia pars contra non segnius horrida miscet
Vulnera; cornipedum sternuntur multa per agros
Corpora, multa virum, validis pugnatur utrimque
Viribus et magno mars sevit utrimque tumultu.
Hos decus imperii summique potencia regis
Incitat et veterum mens haud oblita malorum;
At patrie sedis stimulos amor ingerit illis,
Natalisque soli vires dulcedo ministrat.
Iamque ad regales belli pervenerat aures
Rumor, et auratis aderat Fredericus in armis
Innumera ductor procerum vallante caterva,
Irruat et forti temptet mox prelia dextra,
Ni vetet incumbens nigra nox humida palla
Et cedens posito petat hostis menia bello.
Collaudat placidis sociorum forcia dictis
Facta monetque illos castris succedere fessos,
Ut sua nocturna reparentur membra quiete.
Ipse simul sera repetit tentoria nocte.
At postquam tenebris cepit radiare fugatis
Orta dies, capere arma duces equitumque catervas
Imperat et medio pariter procedere campo,
Sublimes in equis insignia clara ferentes,
Nam pugnare cupit, si pugne copia detur.
Haud mora, per campum castris equitatus apertis
Spargitur exultans, nec non rex ipse verendus
Alto vectus equo campum petit, undique lecti
Conveniunt equites, set non data copia pugne.
Arcet enim cives rectorum turba ruentes
Et prodire vetat, portas vallumque tueri
Tunc satis esse putans, quoniam fortuna decessit.
Vulgus iners vallum, portas animosa iuventus
Occupat, et cuncti moderantum iussa facessunt.
Tum primam ante aciem ductor sese arduus infert
Vociferans: "Pudeat vallo fossaque teneri
Effrenem populum, qui bella ciere solebat
Et paulo ante sibi regni poscebat honorem!
Quo vigor ille prior, quo tanta superbia cessit?
Nunc date vos equo, si qua est audacia, campo,
Nunc conferte manum, si qua est fiducia, bello!"
Talia voce refert, socii clamore secuntur
Horrisono, multis stipatus milibus urbem
Circuit, explorans aditus per devia clausam.
Ac velut antistes lustranda per atria pompam
Sacrifico comitante choro longo ordine ducit,
Precedunt vexilla crucis sequiturque canora
Turba operi devota pio, sic rex Fredericus
Lustrat equo latam sociis comitantibus urbem.
Spectat ab excelso clausus radiantia vallo
Signa ducum populus cuneosque ad bella paratos.
Et clamore furit, digna atque indigna relatu
Obiciens, medie tutus discrimine fosse,
Quam diffusa novo repleverat unda meatu.
Precipue tamen intendit maledicta minasque
Finitimis Ligurum turbis populisque Latinis,
Qui magis insultant clauso verbisque lacessunt.
Stant pavide in speculis matres, pueri atque puelle,
Pulvereamque oculis nubem turmasque secuntur
Menia lustrantes, et votis numina poscunt
Auxilium, terrent imbelles sexus et etas.
Incedunt pariter fulgentes ere caterve
Atque ducum cunei, quos inter ductor amandus
Auratis rutilat longe conspectus in armis,
Ut roseus claro cum surgit Lucifer ortu.
Haud procul a vallo fornix sublimis in agro,
Marmoreis miro constructus scemate saxis,
Contra Romanam stabat ceu machina Portam,
Quem struxisse datur victo sibi Mediolano
Gens quondam Romana, volens per secula famam
Hoc signo durare sui cum laude triumphi.
Hunc modo civilis metuens, ne forcior hostis
Occupet, electos iuvenum conscendere consul
Iusserat et stantes celsa veluta arce tueri.
Huc igitur tandem lustrata exercitus urbe
Regalis veniens et fornicis ardua cernens
Audaces cepisse viros, parat illico summis
Viribus expugnare locum temptatque superbos
Vocibus et missis iuvenes terrere sagittis.
Ipse etiam sumpto ductor subit impiger arcu
Letiferamque procul iaciens per inane sagittum,
Percellit superis residentem sedibus hostem.
Tollitur in celum clamor, ruit undique fortis
Consertis miles clipeis et solvere molis
Nititur excelse compagem ac frangere saxa;
Hii faretras missis certant vacuare sagittis,
Hii tormenta parant mittendis congrua saxis.
Ac super hostilis lapides et tela iuventus
Certatim fundens nec non celeresque sagittas
Discutit armorum seriem cuneosque repellit,
Et velut arce sedens firma se mente tuetur.
Et iam sol medium celi transcenderat orbem
Oceanum repetens, durum tum fessa laborem
Agmina magnanimus monet intermittere ductor
Et reparare suas curando corpora vires.
Succedunt igitur castris et corpora curant.
Effugit interea civilis nocte iuventus
Fornice deserto patriamque recedit in urbem,
Nam metuit subitam ventura luce ruinam.
Stant tamen audacter quidam sedemque diebus
Mente tenent aliquot stabili, verum undique turbis
Dispositis, tandem violento marte subacti
Se locumque duci tradunt; at victor in alto
Fornice presidium ponit Fredericus et urbis
Menibus appropians, portis fera bella sub ipsis
Miscet et ingenti premit hostes strage superbos.
Ilicet ad portas tota discurritur urbe
Armatique ruunt cives vallumque coronant,
Et sua collatis tutantur menia dextris.
Erumpunt iuvenes ardenti pectore fortes
Vulnera miscentes rabidarum more ferarum,
Nec dubitant patrie perituram impendere vitam,
Dum patrias vel morte queant defendere sedes.
Pugna fit ante aditus et portas Mediolani
Aspera, ceduntur pariter ceduntque sub armis
Certantes pulcramque petunt per vulnera mortem.
Tela, sudes et saxa volant stridentia funda
Crebra velut nimbus, resonat clamoribus ether
Ac fremitu, dense veniunt hinc inde sagitte.
Ater utrimque cruor sudore ac pulvere mixtus
Funditur, exhalant tenuem cum sanguine vitam.
Acrius incumbit regalis turba sub altis
Menibus obpugnans cives nimis ante potentes,
Qui soliti fuerant aliorum obsidere portas.
Tandem belligeros reprimit nox atra furores
Et cogit posito fessos requiescere bello.
Se recipit patria civilis in urbe iuventus,
Et sua regalis repetit tentoria miles.
Tum pater egregius ductoris more benigni
Laudibus extollit socios Fredericus eosque
Procurare monet bene gestis corpora rebus
Atque parare animos ventura ad prelia fortes.
Nec minus electos circumdare menia flammis
Nocte iubet vigiles portasque obsidere clausas.
Accedunt monitis fusique tapetibus amplis
Indulgent epulis hilares bacheaque sumunt
Munera et excipiunt refoventes membra quietem.
Interea cristis iuvenes auroque corusci
Discurrunt variantque vices et menia crebris
Ignibus illustrant, cantant ducuntque choreas
Teutonico ritu; noctem custodia ludo
Transigit insomnem. Prospectant Mediolani
Hec super e vallo cives atque arma tenentes
Rectorum monitu vigilant et menia servant,
Explorant aditus et propugnacula firmant
Fedaque turbatis iactant convitia dictis.
Excubat in portis iuvenum valloque caterva;
Consilium patres ineunt urbisque senatus.
Nox abit, et rursus movet in certamina fortes
Lux exorta viros; dirimit nox prelia rursus.
Sicque erat exactus mensis. Tum Mediolani
Insolita cives nimis obsidione gravati,
Cum videant multos bello morboque per urbem
Deficere, exoptant durum finire laborem.
Armati portas iuvenes ac menia servant.
Consul cum patribus simul et maioribus urbis
Nocte super media deliberat atque revolvit,
Quo valeant pacto belli componere causam.
Et cum multa diu vario sermone fuissent
In medium prolata, suam sic denique mentem
Exponit consul: "Cives, en cernitis", inquit,
"Ut reor, et mecum pariter cognoscitis omnes,
Quo sit nostra loco res publica, quanta furentis
Teutonici regis mala nos patiamur ob iram.
Nec quid debuerit fieri prius, at modo facto
Quid sit opus tractare iuvat. Crassatur in agris
Hostis atrox nostris, et culta novalia vastans
Demetit impavidus messes, quas sevimus, atque
In cinerem redigit villas, castella domosque.
Omnia subvertit, nec est prohibere facultas,
Pro pudor, aut virtus nobis. Fortuna favorem
Subtraxit malefida suum; sociale reliquit
Auxilium, magnusque olim cessavit amicum
Cetus, et in nostrum coniuravere feroces
Excidium Ligures; totis nos viribus urguet
Imperii rector Fredericus et obsidet urbem,
Obsidione premi quam nemo posse putabat.
Obsessus bello populus morboque laborat,
Inque dies fato multi rapiuntur acerbo.
Iam tumulis vix est locus, horror ubique per urbem
Improbus atque dolor; certe Deus ipse videtur
Iratus nobis, quibus ante favere solebat,
Sanctorumque chorus nos et sua templa reliquit.
Accipite ergo, patres, que sit sententia menti:
Nos quoniam veterem retinere nequimus honorem,
Cum Deus ipse vetet, cedamus, nec pudor obstet,
Quominus a magno fedus pacemque petamus
Rege, nec ad nichilum redigi sic nostra sinamus.
Debet enim ductor, volumus si vera fateri,
Romanus nobis dominari iure. Quid ergo
Legibus atque Deo contendimus esse rebelles?
Si placet, electos, qui pacis federa poscant,
Ire oratores iubeamus, nec ducis alti,
Cui Deus ipse favet, fugiamus iussa subire."
Dixerat, at patres dubitant, laudent reprobentne
Consilium; tandem placuit sententia cunctis.
Iamque diem claro revehebat Lucifer ortu
Et rutilans noctis tenebras aurora fugabat,
Mox oratores pacis mandata ferentes
Consulis hortatu properant ad regia castra,
Atque interventu ductoris Boemiorum,
Quem mediatorem pacis fecere petite,
Conantur summi regis lenire furorem
Et placitum fedus posito componere bello.
Dulcibus exornant dictis mandata precesque
Compositas faciunt poscentes federa pacis.
At vigil imperii rector Fredericus iniquas
Commemorans noxas et crimina Mediolani,
Exaudire preces renuit mandataque gentis,
Quam tociens frustra pacem servare rogavit.
Verum consilio procerum precibusque suorum
Flectitur, ut bellum sub conditione remittat.
Denique Boemio faciende pacis honorem
Concedit regi, cui se commiserat hostis.
Hic igitur duram legatis conditionem
Federis imperio proponit principis alti.
Nam iubet, ut cives mox reddant Mediolani
Captivos omnes, quos dudum carcere duris
Compedibus cohibent, et marcas milia quinque
Argenti fisco tribuant, quia spernere iussa
Regia sunt ausi tociens; seseque fideles
Hinc fore ductori iurent decretaque servent
Eius et obsequium prestent sine fraude, nec ultra
Legibus usurpent neglectis regia iura,
Et cum finitimis ipsi quoque federa pacis
Perpetue faciant populis martemque relinquant;
Insuper ut vadibus confirment pacta trecentis.
His oratores auditis rursus in urbem
Conversi redeunt et civibus ordine narrant
Cuncta suis simul in cetum de more vocatis.
At gravior iusto cunctis et dura videtur
Pacis conditio, tamen hanc adversa subire
Sors cogit populique labor; dant undique mestas
Pro patria lacrimas, cuius coguntur honorem
Linquere dilectum, multo sibi sanguine partum.
Haud aliter dulces materno in funere nati
Alta trahunt imo suspiria pectore tristes
Plorantesque suum manifestant voce dolorem.
Laxantur capti vacuato carcere cives,
Cunctaque complentur regis precepta verendi.
Pas fit, et in scriptis rediguntur federa pacis.
Et iam virgineo spatio sol pene peracto
Pronus ad equantem properabat tempora libram,
Tum redit ad patrias perfecto federe sedes
Boemius rector comitatus gente suorum,
Et lecti auxilio proceres populique recedunt,
A duce dimissi merita cum laude benigno.
Illico per vacuos fugiens modo rusticus agros
Spargitur et villas satagit reparare perustas.
Rura petunt ilares dudum deserta coloni,
Certatimque serunt et iactant semina sulcis.
Persequitur tamen hos langor miserabilis et mors,
Que prius obsessa vexabat in urbe manentes.
Nec solum agricolas depascit Mediolani
Dira lues, verum et reliquis crassatur in agris
Ingrediensque urbes, cives quoque seva fatigat;
Milia multa hominum fato rapiuntur iniquo.
At pater ereptis miseris Fredericus amicis
Et tandem misso sua sub iuga Mediolano
Imperat eversas reparari protinus urbes,
Ipseque progressus turbis ducibusque relictis
Fundamenta locat designans menia. Gaudent
Oppressi quondam populi laudesque benigno
Rectori dignas reddunt sua vota videntes
Impleri tandem longis sperata diebus.
Instant ardentes operi certantque subactas
Instaurare domos recidivaque ponere tecta.
Hii reparant aditus confusaque strata viarum,
Hii veteres muros portasque ex more quaternas.
Nulla viris requies, dulcis labor ille videtur.
Urbs Cumea loco surgit renovata priore,
Laudensis monitu transfertur principis alti,
Qua Montem Getion preterfluxit Adua claris
Fluctibus et portat ratibus commercia tractis.
Illic eximio domus atque palacia regi
Fluminis in ripa, sicut iubet ipse, parantur.
Haud procul hinc situs est, Ligures quem nomine dicunt
Roncaliam, campus, segetum fecundus et herbe,
Rex ubi Romanus, Ligurum cum visitat urbes,
Colloquium celebrare solet castrisque locatis
Iura dare in populos et eorum solvere causas.
Huc igitur princeps Fredericus more vetusto
Concilium celebrare volens proficiscitur atque
Convocat insignes Ligurum proceresque potentes
Et simul ex magno sapientes undique regno,
Quorum consilio leges ac iura revolvens,
Causarum solvit laqueos et rite querelas
Terminat innumeras iudex pietatis amator.
Nec minus ipse novam legem promulgat, ut omnes
Imperio gentes subiecte federa pacis
Perpetue teneant et legum iura sequantur.
Nemo alium violet, nemo fera prelia temptet,
Fraus, dolus, insidie procul absint, preda, rapine.
Sic homines primi vixerunt temporis olim,
Celestem in terris gaudentes ducere vitam;
Pro quo dicta fuit prior etas aurea mundi.
Tunc delatores veniunt hinc inde frequentes
Multa Placentine recitantes crimina gentis.
Unde Placentinos ductor succensus in iram
Imperat everti muros fossaque repleri
Et luere admissum subversis menibus urbem.
Paretur, populusque dolens sua menia vastat.
Hinc Ligurum cunctas mandat Fredericus in urbes
Et iuramentis pariter vadibusque receptis
Obligat, ut servent sua cives iussa fidemque
Illesam teneant nec pacis iura relinquant.
Moxque alias regni tendit securus ad urbes
Subiectosque sibi Ligures in pace relinquit,
Qui tandem positis peragebant ocia bellis.