puta rex vel alius dominus, potest exigere licite bona temporalia a
subditis suis pro minori bono quam sit pax, puta pro itinere, pro ponte,
pro militia, pro nuptiis filie etc. Ergo multo magis potest hoc exigere
pro pace. Item potest subditos suos condempnare pro minori malo quam
sit pacis oppositum, idest guerra, puta pro furto, pro percussione etc. Ergo
multo magis pro guerra.
Sed contra, quia non semper qui potest minus facere potest facere
quod maius est. Ergo non videtur sequi quod qui potest exigere pro
minori possit exigere pro maiori.
Et dicendum quod posse exigere pro minori non est minus sed maius,
et similiter posse exigere pro maiori non est maius sed minus, sicut posse
intrare per minus foramen est maius quam posse intrare per maius, et
posse videre minorem literam est maius quam posse videre vel legere
maiorem, et similiter posse superare hostes cum minori apparatu armorum
et hominum est maius quam posse eos superare cum maiori.
Sed adhuc contra, quia non semper qui potest maius potest minus.
Intellectus enim potest cognoscere universale, quod maius est, et tamen
non potest cognoscere singulare directe, quod minus est, sicut cognoscit
sensus qui est potentia inferior intellectu. Item miles potest tota die
bellare et magnos ictus cum ense facere, quod maius est quam portare
super humeros suos unum grave onus lane vel alterius rei, quod miles
facere non potest; quod tamen potest unus fortis homo plebeius ministerialis,
qui minoris gradus est inter homines quam sit miles. Item unus
homo scientificus potest tota die solitarius studere et meditari, quod maius
est quam fodere in campo, quod facere non potest; quod tamen potest
facere unus rusticus qui minoris gradus est inter homines quam sit
scientificus.
Et dicendum quod qui potest maius semper potest minus quando
maius et minus secundum eundem modum obiecti se habent ad potentiam
operantis; puta qui potest ferre centum libras potest ferre decem, et qui
potest intelligere subtiliora potest intelligere grossiora, et qui potest ordines
conferre potest a peccato absolvere. Et in potentiis ordinatis, quod
potest inferior potest superior; puta quod potest proconsul potest imperator,
et quod potest episcopus potest papa. Nichil tamen prohibet aliquid
esse superius simpliciter quod tamen est inferius secundum quid, sicut
corpus hominis simpliciter est nobilius quam ferrum, et tamen ferrum
secundum quid est nobilius quam corpus hominis, cum ferrum sit durum
et corpus hominis sit molle. Et iterum dici potest quod illud quod potest
inferior, quod minus est, potest superior sed nobiliori modo; puta quod
|
|