vv. 801-936

Moribus ut proprios informes - ecce secundum -
discipulos. artes moribus absque nocent.
evulsis viciis virtutes insere liber,
ne timeas pravos fuste domare tuo.
ne paciare malos laxis transcurrere frenis;
quando recalcitrant, utere calcar eis.
si quis et indomitus pharaonis corde potitur,
morbifera pocius peste carere velis.
fermenti modicum paste corrumpere molem
ac solet inmensos parvula flamma rogos.
ne timeas, ut deficias pellendo venenum.
usque iuvat dominos ars bene recta suos.
discrete caveas, ubi, quando, qualiter, ex quo
discipulum ferias, ne furat ira nimis.
de digitis baculum feriens ne feceris ipse,
ni penam secum participare velis.
quantumcunque potes, viciis prohibeto potiri.
si facis hoc, eciam celica regna meres.
qui datus est heresi, fac ne tua tecta subintret,
demone displiceat forcius ille tibi.
fur, taxillator, pathicus, rixator, adulter
absint, ne viciis hos paciare frui.
usu si quis habet Domino maledicere celi,
aut domitus redeat aut refugabis eum.
si quis patre carens matri maledixerit usu,
ceu pater hoc illi ne paciare scelus.
maiores nunquam toleres violare minores,
extinguas strepitus, prelia cuncta manu.
discipulos in pace tene, verridia sterne.
Est ubi pax, studium pingue vigere valet.
quantumcunque vagos poteris prohibere vagari,
rustica neve velis dicta vel acta pati.
moribus et studio laudans hortare iugatos,
blanda verecundis sit pia lingua piis.
plene solventes et munera grata ferentes
cognoscas, decores, auxilieris eis.
munera suscipiens plene laudare memento,
fac, ne dent frustra munera grata tibi.
nam recte, qui sic faciunt, addiscere querunt,
tales sunt digni laudis, honoris, opum.
instrue, sollicita, moneas generaliter omnes,
ut studeant, caveant et sapienter agant.
fac memores hortatus eos, bona quanta sequentur,
intima si repleant uberis artis ope.
prememores, que lucra, decus, que gracia, que vox,
quantus apud mundum fructus apudque Deum,
quis honor, ex cariis quod erit solamen amicis,
si bene discendo se sapienter agant.
plus quandoque valent quam verbera talia verba,
accendunt, animant ad meliora bonos.
premonitos facias, si quo transmiseris illos,
laudet ut actores ordo modusque suos.
nulli vicino prorsus paciare noceri,
plus prope vicinus quam procul orbe parens.
inter vicinos resonent bona cantica de te,
hii prodesse valent hiique nocere tibi.
si multos tecum ducis sociandus ab illis,
ordine premoneas utque decenter eant.
fac thalamos propria presencia sepe requirat,
ut videas, quid agant. plusque timoris erit.
moribus errantes quos videris, argue tute,
sepe pigros stimules indomitosque domes.
sint alienigene cure tibi, sis pater illis,
a patria moti qui tua tecta petunt.
omnes sepe mone Domini mandata timere
atque quod inpensent de meliore via,
missas, sermones ut vel loca sacra frequentent.
sepe valet monitus ad meliora frequens.
ieiunandorum prenuncia lingua dierum
sit tua discipulis, prosit ut illud eis.
dilige ceu natos, horteris, dirige, serva,
hospicio ne sint ulla pericla, cave.
sollicitudo frequens tibi sit, ne culpa tuorum
det subito casu damna dolenda foco.
in thalamo, sapiens, ubi videris esse periclum,
candele prohibe ne teneantur ibi.
ut decet, hospicium te mundificare iubeto.
hospitis est mundi nuncia munda domus.
pulcra decet sedes, cui congruit, alta magistrum
discipulosque decet ordine banca tuos.
omnia quod vir sis tua dent decorabilis acta,
laudant actores ordo modusque suos.
En sit postremum tradendo viriliter artem;
quattuor hec racio postulat esse modis.
primo continues studium, dum tempora prestant,
aut alios doceas, aut tibi sepe legas.
fac tibi sis merita dignus mercede recepta,
ars tua te laudet, ditet, honore levet.
exige sic faciens mercedem more virili,
nam mercede carens pena dolenda labor.
ne spernas inopes, quamvis non solvere possint,
pro quibus arca dei munera multa dabit.
si quis in extrema sit paupertate gravatus,
induc discipulos huic pietate frui.
promoveat properata tuos doctrina scolares,
qui sint in populo lux tibi, fama, decus.
non igitur pigeat pondus sufferre laboris,
ne stertas, tempus cum vigilare petit.
desine, cum studii te postulat hora, vagari,
mus furit et ledit, cum catus omnis abest.
ebrietas non inpediat nec crapula mentem,
subdita corda gule victa vigore carent.
et te si quisquam dubitans interrogat ipsum,
dulce satisfaciat lingua suavis ei.
preterea doceas distincte cuncta legendo;
ordine si careat lingua, placere nequit.
confusus sermo non det pro luce tenebras,
absque modo fusus tedia sermo parit.
nunquam verba vigent non intellecta docentis,
fructificare negant semina sparsa male.
ante quidem quam lingua scolis documenta seriscat,
hiis primo metris invocet illa Deum:
"Matris amore tue michi sit tua gracia, Criste,
ut mea fructificet nomine lingua tuo".
post hec incipiens suppressa voce docere,
paulatim tenuet lingua perita sonum.
quantumcunque potes, dicens immobilis esto,
exterior vagitans cor notat esse vagum.
non tua membra tibi sint instrumenta loquendi,
nam soli lingue convenit illud opus.
tercius ecce modus: studeas tibi sepe legendo,
provideas, erret ne tua lingua docens.
ad fora stultus iens stultus remeabit et inde.
post non penituit, qui fuit ante cavens.
testibus atque bonis racionibus esto paratus,
proficit armorum copia grata viris.
cura scribendi non desit, cura legendi,
leccio - negligitur, scribere quando viget.
quarto continuo Latinis tempore verbis,
hospicio cunctos omnia coge loqui.
Nostre nunc claudat discrecio limina Muse:
omne, quod est nimium, tedia ferre solet.
iste liber merito sit Vita scolastica dictus.
Sit Iesu Cristo gloria, laus et honor.
Hec Bonvicinus de Ripa, noscere lector
si vis, conposuit carmina Dante Deo.