vv. 2773-3342

[N]escius interea pacis fideique solute
Mittit ab Emilia Fredericus Mediolanum
Legatos, qui iussa ferant placidamque salutem
Civibus et moneant, ut pacis federa servent.
Quos simul effrenis media videt urbe iuventus
Invisi populo recitantes iussa tiranni,
Indignata fremit, stimuloque agitante furoris
Mandatis parere negat, gladiusque receptis
Currit et horrisona mortem illis voce minatur.
Legati fugiunt pavidi, dominoque regressi
Que sit eis narrant illata iniuria, quantum
Obprobrium tulerint; rabidum cepisse furorem
Edomitos nuper cives factosque rebelles;
Nec non tres Ligurum populos iam Mediolano
Iurato perhibent sociatos federe contra
Imperiale decus pacis quoque lege relicta.
Ductor ut accepit Fredericus talia, rursus
Bellum es integro sumit gentesque rebelles
Ilico proscribit simul et iubet arma parari,
Atque iterum magni vires ciet undique regni.
Mittit et ad thalami consortem, ut et ipsa catervas
Cogat in arma ducum et regali sede relicta
Adveniat palmam secum sumptura beatam
Et fruitura simul leto post bella triumpho.
Protinus Allecto redit impia Mediolanum,
Compositisque iterum miserorum corda virorum
Exagitat dictis stimulisque ardentibus implet.
"Fortis", ait, "populus, fuerat tibi pacta tenendi
Regia propositum, set rex ea scindit iniquus.
Nempe vades pacis sub condicione petitos
Compedibus vinctos tetro conclusit in antro,
Te quoque proscripsit procerumque in bella catervas
Convocat et rursum parat obsidione subactum
Opprimere ac penitus confundere Mediolanum.
Ergo meum placeat, si vis tua teque tueri,
Consilium, capiat tua protinus arma iuventus,
Et dum sevus abest ductor longeque moratur,
Expellat patriis audaces finibus hostes.
En Trecii residens Rodecherius arce superbus,
Qui quoscumque valet non cessat ledere dudum,
Cum sociis cohibendus erat belloque domandus.
Hunc pete, ne timeas, factum laudabitur istud.
Est quoque non modicus dicta thesaurus in arce,
Quo poteris dives fieri; tantum cape mentes
Armaque precedens, et te fortuna iuvabit."
Sic ait et geminos solvit de crinibus angues,
Quos, ubi Gorgoneis infecit dira venenis,
Conicit in dubios. Illi perque ora sinusque
Attactu lapsi nullo, mirabile dictu,
Vipeream inspirant saniem martisque furorem.
Exerit inde tubam, manibus quam forte gerebat,
Horrendumque canit, quo signo urbs tota movetur.
Arma fremunt omnes, currunt iuvenesque senesque,
Egreditur populus portis furibundus apertis
Et Trecium claris tendit properanter in armis.
At dea veloci populum Cocitia gressu
Prevenit et Trecio venturos nunciat hostes,
Qui castrum bello capiant servataque vastent
Menia, sublimes et se sustollit in auras.
Multi etenim pavido currentes undique vultu
Id perhibent ipsum; tandem rumore coactus
Credere terretur custos Rodecherius arcis.
Hortatur socios, ut se tueantur et arcem
Fortiter et sumptis perstent pro menibus armis.
Mittit et ad regem Fredericum, ut protinus adsit
Auxiliumque ferat, necnon loca proxima velox
Nuntius arcessens regis percurrit amicos
Qui cito subveniunt fatumque secuntur iniquum.
Iamque furens aderat populus, iam Mediolani
Circumfusa acies Trecium expugnare parabat.
Tollitur ethereas horrendus clamor ad auras.
Miscentur stridor lituum clangorque tubarum,
Teutonici iuvenes turres ac menia complent
Despiciuntque minas populi vanumque furorem.
Incipitur bellum. Mittuntur utrimque sagitte,
Mittuntur lapides et tela ferentia mortem
Crebra nivis ritu vel grandinis; acriter instat
Mediolana falanx cupiens prius arce potiri,
Quam queat accitus sociis Fredericus adesse.
Ergo alii tormenta parant et grandia mittunt
Saxa procul, duris que propugnacula frangunt
Ictibus, et medio volitant stridencia castro.
Ast alii posita subeunt formidine murum
Et temptant pariter scalis conscendere iunctis
Et pugnam in manibus facere; omnibus una voluntas:
Vincere. Set contra forti se mente tuentur
Menibus inclusi iuvenes; hii summa petentes
Murorum obtruncant gladiis contisque repellunt;
Hii subiectam aciem, volventes fragmina molis
Adversasque trabes et que locus ipse ministrat,
Ictibus affligunt crebris galeasque nitentes
Et clipeos frangunt. Magno desevit utrimque
Mars fremitu sevus, nullamque dat ira quietem.
Nocte dieque simul gens bellica Mediolani
Urguet propositum, donec Rodecherius acri
Cum sociis bello fractus se tradit et arcem.
Proh pudor! interitus commissa timore relinquunt
Menia Teutonici iuvenes seseque ligari
Compedibus positis patiuntur turpiter armis.
Continuo victrix castellum turba receptum
Funditus evertit spoliisque honerata recedit,
Ducens captivos iuvenes, quos marte subegit.
At pater accelerans rutilis Fredericus in armis
Auxilium sociis turba comitante ferebat.
Quos simul accepit captos violenter ab hoste,
Et Trecii vidit subversos undique muros,
Vix tenuit lacrimas, nimiamque accensus in iram
Dedecus ulcisci parat illico. Sic David olim
Vastatam aspiciens Siceleg, quam forte colebat
Munere regis Achis patria terrore Saulis
Deserta doluit, siquidem ferus omnia predo
Uxores etiam natosque abduxerat eius,
Cum foret ad bellum durum comitatus euntem.
Haud mora, post lacrimas indicia certa secutus
Invenit hostiles, superat spoliatque catervas
Et, que perverse fuerant abducta, reducit.
Haud aliter mentem pulsu stimulante doloris
Persequitur populum Fredericus Mediolanum.
Et mox, que fuerant nuper reparata per agros,
Vel siquid dampno potuit superesse priori,
Dissipat et penitus segetes arbustaque vastat,
Ut fera, que raptis catulis furit, obvia queque
Comminuit, donec ferventem compleat iram.
Inde suum convertit iter consulta secutus,
Que procerum sibi turba dabat populusque Cremone,
Constituitque Cremam prius expugnare procacem,
Ut levius subigat post urbem Mediolanam.
Tum cupiens tandem virgo sata Nocte laborem
Consumare suum superasque relinquere partes,
Pervolat actutum populos modo federe iunctos
Et fulcire Cremam collatis viribus illos
Hortatur; movet ipsa viros atque arma ministrat.
Ire iubet plenam gens Mediolana cohortem
Subsidio sociis, mittit quoque Brixia turmam
Sponte sua multi cupientes bella secuntur.
Quos ubi seva Cremam properanter adegit Erinis,
Leta malis, tandem superis discedit ab horis
Et se Tartareis, unde est egressa, sub antris
Condit. At imperio Frederici clara Cremone
Gens invisa sibi positis iam menia castris
Obsidet exultans; cum qua comes inclitus, alti
Ductoris frater, Conradus, viribus acer,
Agmine vallatus pulchro loca prbxima porte
Occupat occidue. Iam bello multa per agros
Corpora cesa iacent; nempe ut videre Cremenses
Hostiles primum cincturas menia turmas
Adventare, ruunt sumptis audacius armis
Et pugnam faciunt temptantque resistere campo.
Cornipedes passim sternuntur, inutile clausis
Auxilium, magna vi decertatur utrimque,
Set fessi bello condunt se menibus illi.
Hii sibi castra locant portis obiecta duabus
Et vastant pariter vites, omnigena culta,
Nunc etenim summus ductor Fredericus eodem
Advenit et contra Seriam tentoria portam
Figit in obliqua fluvii radiancia ripa.
Ecce autem subito rabies exorte procelle
Mox ea sternit humi, penitus retinacula frangens,
Ventorumque cohors pugnat, tamquam Eolus illam
Miserit auxilio obsessis et regia turbat
Castra furens; non illa tamen violentia regem
Permovet augustum; iubet illico firma parari
Tecta domosque sibi, que spernere flamina possint
Atque hiemem; silve dant largam hinc inde propinque
Materiam. Res mira! domus ac tecta parantur
Grandia pro castris; rabies quoque seva quiescit.
Haud mora, Pergamei servantes regia cives
Iussa suum domino properant prebere iuvamen.
Et tribus exceptis, quas dira fefellit Erinis,
Finitime Ligurum vires dant undique gentes.
Nec minus electas veniens regina catervas
Ducit; milleni proceres comitantur et ipse
Dux Henricus, avis pollens et clarus in armis,
Quem gens Saxonum sequitur procera suorum.
Hic sua castra locat Pianenge proxima porte;
Filius hunc iuxta Conradi regis, in illo
Tempore pene puer, set iam virtute paterna
Preditus, aspectu pulcher formaque decorus
Diva procul tuta sublimis in arce locatur,
Ne conspecta animum belli discrimina turbent.
Iam Crema dispositis erat undique cincta maniplis,
Iamque parabatur frangendis machina muris,
Circumquaque gravis fremitus sonat atque tumultus
Ingentesque mine; ferit horridus ethera clamor.
Haud tamen idcirco terretur clausa iuventus,
Set portas armata tenet murosque coronat
Et pariter clamore furit pariterque minatur
Hostibus obiciens fedis convicia dictis.
Nulla dies bello vacat incursuque, sub altis
Certatur portis; fluit ater fusus utrimque
Sanguis, et adversis miscentur vulnera dextris.
Tela, sudes et saxa volant celeresque sagitte
More nivis, cum densa cadit, vel grandinis; hostem
Quisque suum mavult capere aut prosternere quam se
Protegere; ingenti mars sevit utrimque tumultu.
Incitat hos patrie studium dilectaque sedes,
Hos ducis imperium summi presensque potestas,
Quin etiam irarum cause veterumque odiorum
Mens memor accendunt aliquos stimulosque ministrant.
Sepe die media prorumpens clausa iuventus
Bella ciet campoque ardet confligere aperto,
Sepe sub obscura, requiem cum ducere posset,
Nocte parat circumpositis incendia castris.
Tunc ferus audaces cupiens terrere Cremenses
Ductor et invise mentes confundere gentis,
Sex iubet excelsa laqueis trabe colla ligatos
Suspendi pariter iuvenes mortemque subire.
At pendere suos cernens animosa iuventus
Continuo furcas stimulis agitata doloris
E regione parat, confligendoque retentos
Quatuor appendit proceres, sic ulta suorum
Dedecus. Hoc ductor facto succensus in iram
Sevit, moxque vades, quos dudum turba rebellis
Spe dederat pacis, duci iubet undique cunctos,
Ut necet ante oculos miseranda morte parentum.
Turris erat trabibus compactis lignea grandis
Largifluo populi sumptu edificata Cremone,
Que superexcellens muros ac menia celso
Culmine subiectas lapides simul atque sagittas,
Si prope ducta foret, poterat iactare per edes.
Hac superare Cremam Fredericus mole parabat.
Hanc igitur contra duo gens tormenta Cremensis
Fecerat et crebris feriebat nocte dieque
Ictibus ut pannum fullonis machina; cedunt
Ligna, trabes arcuum, centones, retia, crates,
Cuncta, quibus fuerat turris munita, nec audet
Quisquam stare super, pavidos mors pallida terret.
Hic pater infandum nimiam Fredericus ob iram
Consilium sequitur miserosque in turre ligari,
Qua feriunt tormenta, vades iubet atque suorum
Ictibus opponi; stat turba ligata nefando
Interitura modo et miseranda voce precatur:
Parcite, dilecti, dilecti parcite fratres,
Nec vestras violate manus, en pignora vestra!
Quodsi non aliter defendere cara valetis
Menia, non fugimus parituram expendere vitam."
Talia dicentes gemitum lacrimasque movebant.
Quid faciant? Feriantne suos pietate remota,
An propiare sinant fatalem ad menia molem?
Si fuerit producta, timent patrieque sibique,
Set nequeunt arcere illam sine morte suorum.
Flent velut extinctos quos cernunt more sinistro
Expositos morti. Dubitant ictusque remittunt.
Instant rectores dictisque hortantur amaris,
Mittere ne cessent lapides ac tela nec hostem
Appropiare sinant, melius fore perdere paucos,
Quam sinere everti tota cum gente paternos,
Donec eos possunt bello defendere, muros.
His confirmati monitis torpore repulso
Cum gemitu tormenta movent feriuntque suorum
Corpora lugentes molemque avertere certant.
His caput, his pectus confringitur, ossa cerebro
Miscentur tenero, venter quoque, crura pedesque
Accipiunt ictus, visu res horrida, sevos.
Tale quid aspiciens ductor iam mente serenus
Expositos fato tandem miseratur iniquo
Et iubet abduci molem miserosque resolvi,
Seroque consilium reprobat, quod cepit in ira.
Postulat extinctos cupiens dare membra sepulchro
Gens obsessa suos; donat rex protinus illos
Et posito paucis requiescit marte diebus.
Denique supremis disponit viribus hostes
Expugnare feros duroque evincere bello.
Imperat ergo suis acta testudine fossas
Implere, ut valeant prefatam ad menia molem
Ducere et hostiles vi summa irrumpere muros.
Accedunt iussis proceres subeuntque laborem.
Ipse simul densa tectus testudine ductor
Dans exemplum aliis, terram virgultaque iactat.
At super e muro certatim turba Cremensis
Tela, faces ac saxa iacit volucresque sagittas,
Omnibus atque modis hostes arcere laborat.
Firma tamen duros ictus testudo repellit,
Instantesque operi proceres adoperta tuetur.
Lassantur frustra iacentes saxa Cremenses
Irrita, nec prodest plenas vacuare pharetras,
Regia namque falanx fossas nichilominus implet.
Iamque acies murum feriens dirumpit et amplam
Intrandi prebet patefacto limite portam.
Protinus ex omni concurrit parte iuventus
Clausa pavens aditumque tenet trabibusque ruinam
Obstruit obiectis prohibetque intrare parantes.
Tollitur in celum clamor bellique tumultus,
Undique saxa volant manibus transmissa virorum,
Innumerasque simul mittunt hinc inde sagittas.
Tandem nox sevum reprimit tenebrosa furorem.
Tunc vigil in muro simulat molinarius artem
Exercere suam, et dum cetera turba quietem
Duceret, ipse foras castelli sede relicta
Exit et ad summi fertur tentoria regis,
Seu videt infractos adverso marte Cremenses
Deficere et metuit meritam post prelia penam,
Seu putat insignem Fredericum larga daturum
Premia, si prodat populi secreta Cremensis
Consilia et monstret, qua possit vincier arte.
Hic vir in artificum numero pollebat et omne
Consilium populi secretaque cuncta sciebat.
Ergo ubi nocturnas repulit lux orta tenebras
Et patuit migrasse virum, dolor iraque mentes
Invadunt iuvenum, metus omnes occupat ingens.
Haud aliter sevo quassatam turbine classem
Fluctibus in mediis cum navita forte relinquit,
Turbantur comites metuuntque amittere vitam.
Solatur populum rectorum turba dolentem,
Uniusque fugam se nil curare fatetur,
Cum lecti artifices superent iuvenesque feroces,
Qui virtute sua valeant defendere terram.
Nec minus hortatur mentes ad bella remissas
Exacuitque viros sua forcia facta recordans.
Accensi dictis iuvenes monitisque refecti,
Mox struere effectant aciem bellumque movere.
Ergo ruunt portis, et qua testudo sub ipsis
Stabat adhuc muris fossa dimissa repleta,
Turmatim veniunt et eam simul ignibus urunt.
Inde cient bellum, telis ac voce proterva
Irritantque feros magnis clamoribus hostes.
At cito susceptis pars regia cominus armis
Congreditur summaque viros virtute repellit.
Vulnera vulneribus miscentur, sanguis utrimque
Fusus agit rivos; fit strages dira virorum,
Cumque simul ruerent e cunctis agmina castris,
Cedit et ad vallum retrahit se turba Cremensis;
Atque ibi saxorum nimbo levibusque sagittis
Et pariter telis se forti mente tuetur.
Tunc iubet excelsam summus producere molem
Ductor, ut inde queant proceres irrumpere iacto
Ponte super murum; mox viribus acta virorum
Menibus appropiat, nec eam prohibere Cremensis
Turba valet, frustraque suas conamine multo
Consumit vires; pontem tamen eminus arcet
Et vetat audacem murum conscendere turmam.
Undique saxa volant invise grandinis instar.
Nullum telorum cessat genus, omnis ad ictum
Prompta manus, nullumque labor vel inercia tardat.
Discurrunt iuvenes per propugnacula leti
Et variare vices gaudent patriamque tueri.
Ut vero e summo sublimis culmine moles
Crebra velut celo venientia fulmina cepit
Fundere tela super nec non et grandia saxa
Perque Cremam passim percellere quosque vagantes,
Turbatur graviter nimium modo leta iuventus,
Turbatur populus sua vinci menia cernens.
Rectores etenim trepidi formidine mussant,
Nempe vident multos miserando occumbere leto,
Vulneribusque graves multos non posse laborem
Ferre nec auxilium sociis dare morte propinqua.
Iam vigilum cessare vices, iam bella timere
Audaces primum iuvenes et ad arma paratos,
Nec minus infestos instare atrocius hostes.
Ergo diu quid agant secum inter seque volutant.
Inde vocant populum, et que sit sententia, dictis
Tristibus exponunt lacrimisque hortantur obortis,
Ut se victori tradant et menia regi,
Cum vetet infensus celi Deus illa teneri.
At populus patrie captus dulcedine terre
Rectorum monitis durata mentes resistit,
Et se malle mori perhibet quam sede relicta
Vivere, dum superent qui possint arma movere.
Iam solito cursu complerat septies orbem
Luna suum tociensque novos reparaverat ignes,
Tunc populus nimia depressus mole malorum
Exoptat tandem requie mutare laborem,
Consiliumque capit regi se tradere summo,
Si donare velit pacem veniamque roganti.
Mox ducis Henrici fidei se credit et illum
Interventorem pacis rogat esse petite.
Hic igitur regem precibus monitisque verendum
Flectit, ut intactos permittat abire Cremenses
Reliquiasque simul rerum portare suarum.
Sic Crema deseritur misero migrante colono,
Curtaque portatur duce concedente supellex.
Hii tendunt iterum vincendi Mediolanum,
Hii properant alio, quo fert sua quemque voluntas.
Illico flamma vorax populo succensa Cremone
Menia corrumpit castelli pulcra Cremensis.
Templa domusque ruunt, murus quoque concidit altus.
Tota iacet quondam populis Crema digna timeri.
Exultat voti compos gens clara Cremone,
Exultant populi regalia iussa secuti.
Festa duces celebrant, pariter convivia leti,
Sceptrigeri nomen Frederici fertur ad astra.
Ille nichil gestum reputans nisi Mediolanum
Edomet ac reliquas urbes populosque rebelles,
Mox animum intendit bello, modicumque moratus
Ingreditur fines spaciosos Mediolani,
Circinansque urbem latis desevit in arvis,
Et vastat segetes arbustaque cortice nudat.
Attonitus metuit populus concurrere campo
Et patitur merens plenos vastarier agros.
Hinc se Brixianas vertit Fredericus ad horas
Fulminis in morem rumpens obstacula cuncta.
Est locus insignis, qui nomine dicitur Hisen,
Munere Palladis dives Bachique liquore,
Quem natura manusque hominum munivit ab hoste,
Nam lacus hinc magnis capiendis piscibus uber,
Illinc prerupti tangentes ethera montes,
Angustumque aditum fosse vallumque tuentur.
Hic quondam sedem sibi gens animosa locavit
Nullius incursum metuens sed digna timeri.
Hoc immensa loco fuerat modo copia rerum
Deposita, et fugiens domibus numerosa relictis
Huc se contulerat regis formidine turba,
Namque putabatur locus ipsa tutior arte.
Fama ducis summi subito pervenit ad aures
Innumeris Hysen gazis spoliisque refertam
Et cito posse capi, si res Fredericus adiret.
Ille suos monitis hortatur dulcibus atque
Mox iter aggreditur cupiens ostendere vires.
At simul Hysensis regem adventare ferocem
Cognovit populus, sumptis properantius armis
Egreditur claustris campoque occurrit aperto,
Se ratus e pugna, si stet fortuna, reverti.
Iamque aderat ductor procerum stipante corona
Adversaque videns bellum sibi fronte parari
Irruit et populum gladio prosternit et asta.
Electi magno proceres clamore secuntur
Et pariter feriunt. Pars montis ad ardua gressum
Dirigit, ut turbe veniat post terga rebelli.
Terretur populus nimium modo letus et audax
Et piget in campum claustris exisse relictis.
Bella tamen clamore ciet se seque tuetur,
Set cito convertit victus formidine terga.
Instat atrox ductor cedentibus et simul intrat
Claustra locumque capit summa virtute cupitum.
Res horrenda nimis, capitur pugnando subactum
Temporis articulo, pugnando capitur Hisen.
Victrix turba furit, spoliis honerata opimis,
Victa tremit, capitur, latet, effugit ac spoliatur.
Immensus resonat fremitus, crudelis ubique
Luctus, ubique pavor et plurima mortis imago.
Hic fugit ad montes, alius se mergit in undis
Et nudus rebus positis evadere temptat.
Iste mori cupiens flammas succendit et omnem
Cum domibus pariter gaudet corrumpere predam.
Hysen sic penitus ferro vastatur et igni,
Parsque inmensam fert secum regia predam,
Dura nichil reliqui faciens post prelia victis.
Divinam ductor mentem Fredericus habere
Creditur et cunctis mortalibus ipse timetur.
Tunc et Pergamei collecto robore cives
Vulpinum ut capiant, claris gradiuntur in armis,
Atque propinquantes porte valloque sub ipsis
Castra locant summisque parant irrumpere fores
Viribus et duro castellum vincere bello.
Hii lapides et tela procul iaculantur et ignem,
Hii se tormentis exercent in faciendis,
Hii subeunt altum neglecto corpore murum
Et temptant scalis pariter conscendere iunctis.
Omnes propositum potiendi menibus urguet.
Cumque dies pauci transissent, territus hostis
Auxilium nulla sperans sibi parte futurum
Et fera bella videns iam circumquaque parari,
Menia Pergamee tradit tutissima genti
Tristis et obsessam cito victus deserit arcem.
Pergameus gaudet populus maculamque pudoris
Abstergit veteris Vulpini sede recepta.
Gens autem Brixiana dolet confusa nec audet
Urbanis perculsa metu prorumpere claustris.
Sic fortuna vices variat, sic infima summis
Summaque commutat, sua cum rota volvitur, imis.
Nec minus audaces cives quoque Mediolani
Tum fera bella movent et vexant regis amicos,
Obsidione etiam claudunt castella vel arces.
Est inter Cumas atque urbem Mediolani
Nobile castellum, cui nomen Carcanus, altis
Menibus ornatum, multo munimine tutum.
Quod generosa potens bellorum timenda colebat
Turba virum, que tunc Frederici mente fideli
Imperium spreto servabat Mediolano.
Nunc igitur cives, cum regni ductor abesset
Et longe positas causis poscentibus urbes
Viseret, adversam temptant sibi subdere gentem
Carcaneumque parant castellum vincere bello.
Iamque acies muros castris animosa locatis
Obsidione premit nec cessat nocte dieque
Obpugnare viros castelli sede reclusos.
Illi constanter sua menia seque tuentur
Et simul ad regem mandant properanter amicum,
Ut ferat auxilium; mox concitus ille cohortes
Convocat et lectos proceres iubet arma parare
Acceleratque suis motis succurrere signis.
Ut vero accepit gens Mediolana ferocem
Adventare ducem bello certare paratum,
Hesitat, an fugiens belli discrimina vitet,
An magis expectet regalia signa in armis
Atque opus inceptum peragat stabilisque moretur.
Hoc pudor hortatur, metus illud; dumque revolvit
Talia, ductor adest et castris undique cinctis
Clauduntur, rumpitque viam, quam turbae terebat
Adveniens rediensque domum velut agmine facto
Formice tenuem venturi temporis escam
Gestantes laribus facto sibi calle per herbas.
Clausus in angusto castrorum limite magnus
Turbatur populus, nam cum ductore veretur
Imperii dominoque suo committere bellum.
Nec vitare valet; tunc archipresul Obertus
- Is namque in castris fuerat ut plebis amator
Et patrie - claris sic firmat pectora dictis:
"Nunc", ait, "o cives, quorum clarissima toto
Facta sonant mundo, memores virtutis avite
Et decoris, vestras, precor, hic ostendite vires,
Et cum res poscit, votis exposcite pugnam.
Ecce ducis sevi concludimur undique telis,
Nec valet hinc nostrum nisi vi discedere quisquam.
Ergo, viri fortes, animos atque arma parate
Et gladiis reserate viam vestreque saluti
Consulite et bello patrios defendite fines!
Nec dubitet quisquam, dabitur victoria vobis.
Nam neque pro spoliis nec quod regnare velitis,
Set pro iusticia, pro rebus iure tuendis
Ecclesie, matris vestre, certamen initis.
Sit procul ergo metus, nullum mors terreat atra.
Erigat insignes spes et fiducia mentes.
Vos Deus et melior, michi credite, causa fovebit.
Quod si forte aliquis bello morietur in isto,
Vivet in eternum celesti sede locatus.
His populus monitis animatus mortis amorem
Concipit eximium nec fati tempora differt,
Sed mox egreditur castris, erumpit in hostes.
Terribilem tubam dat sonitum, super ethera clamor
Tollitur, ingenti ruit audax turba tumultu
Protinus, infestis acies quoque regia telis
Currit et horrisono pugnam clamore capescit.
Consertis equites clipeis galeisque coruscis
Se pariter feriunt, peditum mox signa secuntur.
Quisque suis pugnat pro viribus, ille sagittas
Dirigit, hic lapides, gladio ferit ille vel hasta.
Ictibus afflicti crebris, ceu grandine tecta
Dant sonitum clipei, manant sudoribus artus,
Vulnera miscentur, fit strages dira virorum.
Tollitur in celum clamor bellique tumultus.
Atra velut nubes densus tegit aera pulvis
Emicat auratis ductor Fredericus in armis,
Pulchro vectus equo procerum comitante caterva
Et ferit obstantes nudato cominus ense
Perturbatque acies animosi more leonis.
Mos erat, ut populi vexillum Mediolani
Sublimis veheret turba comitante quadriga,
Quam gemini ceu plaustra boves cervice ferebant,
Hanc quasi castellum vallabat lecta iuventus
Et robur populi iurando iure ligatum,
Neu fugeret neu desereret radiantia signa.
Hic erat aufugium, si fors adversa fuisset,
Hic standum et summis pugnandum viribus, acsi
Ingrueret totasque acies effringeret hostis.
Hanc igitur cernens Fredericus signa ferentem,
Ardua se contra populum vallata frequenti
Irruit et pariter gladio desevit et hasta.
Accensusque animo miles furit atque trucidat;
Ipse autem duro diverberat ense quadrigam
Et se victorem leto clamore fatetur.
Sternit ubique viros, nulli manus ardua parcit.
Ecce autem socios diversa parte fugatos
Accipit infractos bello, nam silva locique
Prospectum facies medium tumulosa negabat.
Tunc iterum torrentis aque vel turbinis [atri]
More furens ductor permiscet funera dextra
Multaque discurrens prosternit corpora campo.
Viribus interea collatis Pergameorum
[Gen]s sequitur regem; lucidis preliatur in armis
[Miles], audaci dum miscet vulnera dextra
Ense suo domini cupiens servare salutem;
Membris et fractis quidam moriuntur in armis,
Vulneratis capiuntur equis, fit maxima cedes.
Postea dimisso repetens tentoria bello
Saucius egreditur perfusus membra cruore.
Cumque pararet item martis discrimina ipse,
Turba ducum properans pavido coit undique vultu
Et rogat e castris ipsum discedere secum,
Cum videat sevas passim dare terga cohortes.