Quinta distinctio, secunda pars

Tertia qvaestio
[1] Quaerebat amicus ab amore, qua proprietate et natura durare
poterat sufficere ad principiandum amare.
Solutio. Duratio est proprietas, ratione cuius bonitas, magnitudo
et cetera, durant.
– Amice – dixit amor –, secundum definitionem aeternitatis,
potes intelligere naturam et proprietatem, qua durare potest sufficere
ad principiandum amare. Nam, in eo quod aeternitas est
id, per quod bonitas, magnitudo et potestas et cetera durant, est
quidem durare bonitatis, magnitudinis et potestatis aeternitatis
agere, quoniam ita durant sub ratione aeternitatis, sicut magnitudo,
potestas et cetera sub ratione bonitatis bonificantur et sub
ratione sapientiae sciuntur et sub ratione mei diliguntur. Quoniam
quaelibet nostrum dat mutuo alteri similitudinem suam substantialem,
et ideo durare potest sufficere ad principiandum
amare, ipso durare existente actu aeternitatis in bonitate et cetera.
/*
– Adhuc etiam ego diligo quod amare meum duret in principiare,
ut non cesset amare, quoniam, nisi duraret in principiare,
ex quo ipsum amare se haberet ad aliquid, statim desineret se
habere ad illud. Sed quoniam ita est quod amare meum durat in
bonitate, magnitudine et aeternitate, ego amare meum habeo in
principiare, nec cessare possum amare; cessarem utique amare,
si meum amare non duraret in principiare. Quare, cum aliquid
amo, illud quidem amo ea natura quam tibi dixi; et tu, amice mi,
coneris amare, ut amare tuum in principiare possit durare.
[2] Durabilis amor est ipse, in quo duratio durare facit bonitatem,
magnitudinem, potestatem et cetera.
– Amice mi – dixit amor –, in hac definitione durabilis amoris
cognoscere potes durare sufficere posse ad principiandum
amare. Nam, ex quo duratio durare facit in amore bonitatem,
magnitudinem, potestatem et cetera, durare quidem facit bonificare,
magnificare, durare, possificare et cetera in amare et per
consequens bonitatem, magnitudinem, potestatem et cetera.
Haec autem operatio intra amorem durare non posset sine principiare
amare, quod siquidem amare duret in principiare eo quod
amatus est amabilis et amicus amatiuus; itaque de his duobus
oportet amare procedere in instanti continue, absque aliqua successione.
/*
– Et quoniam ipsum amare est actus simpliciter, quod oportet
esse influxionem amatiui ad amabilem et e contrario, oportet
principiare et durare esse in ipso amare, ut possit existere id,
quod ipse existit absque alteratione et absque cremento et detrimento.
Hanc autem agentiam seu operationem perficiant bonificare,
magnificare et possificare similiter et principiare, quoniam
in tantum tradit ad hoc principium similitudinem suam, quantum
bonitas, magnitudo, potestas et cetera.
Valde iocundi fuerunt amico hi sermones amoris et dixit:
– His utique sermonibus alligare possum uoluntatem meam ad
bonum amandum et intellectum ad uerum intelligendum.
[3] – Amice – dixit amor –, in tertio paragrapho de aeternitate, ubi
de duabus definitionibus et de tertia regula compositum est
uniuersale, significatum est quod durare sufficit ad principiandum
amare in summo amato, in quo aeternitas, magnitudo, bonitas,
potestas et cetera, sunt una eadem numero, essentia et natura
substantialiter, sine aliquo accidente. Quare, definito Deo
ista proprietate, scilicet in eo esse bonitatem, magnitudinem et
cetera, ita quod alia illarum est alia et e contrario, existentes
unummet esse numero et una eademmet essentia amici et amati,
sequitur quod durare sufficere potest ad principiandum amare,
existentibus durare, amare, principiare et cetera unum idem numero.
In alio igitur ente, in quo non sunt unum idem numero,
durare non potest sufficere ad principiandum unum idem amare
numero existente aeterno et infinito.
– Verumtamen, prout sub eodem genere multae consistunt species
et sub eadem specie multa indiuidua, utique aliquod uniuersale
durare potest sufficere ad multa amare particularia principiandum.
Sed haec tamen in tempore et quantitate, ita quod,
postquam amare principiatum est, non potest eodem numero
iterum principiari, cum principiatum sit in tempore, successione,
quantitate et in ceteris accidentibus, quae sunt similitudines accidentales
de principiis substantialibus influxae, ut in distinctione
tertia huius amantiae continetur.
[4] Recoluit amor amico hanc secundam conditionem `aeternitatis
et principii': Nisi foret in duratione de duratiuo et durabili durare,
durare non posset sufficere ad principiandum in amandi
fine.
Considerauit amicus hanc conditionem in obiectando eius significationem,
intelligendo et amando, dicens amori sermones istos:
/*
– Quoniam duratiuum et durabile sunt de ipsamet essentia durationis,
durantis de duratiuo et durabili, perseuerat durare.
Quare, si in hoc durare sustentatur principiare et amare, durantibus
principiare et amare, et durare existente aeternare, magnificare,
bonificare et possificare, oportet ipsum sufficere posse
ad principiandum amare et fini amandi. Nam, ex quo durare est
suummet quod, quid est substantialiter, et est bonificare bonitatis
et magnificare magnitudinis et possificare potestatis, est quidem
amor ipsum durare tuum amare et finis etiam tui amare et,
ex quo existit, non potest abesse hinc quod existit. Ergo sua
propria ratione sufficit ad principiandum amare et sui amoris et
in hoc, quod ipsum est de bonitate, sufficit bonificare; et in hoc,
quod ipsum est de magnificare, sufficit magnificare; et in hoc,
quod est de principio, sufficit principiare; atque in hoc, quod ipsummet
est de te, amor, sufficit amare.
Multum exsultauit amor, cum audiuit tam subtiles sermones ab
amico et desiderauit amatum suum multos tales habere amatores.
/*
Qvarta qvaestio
[1] – Amate mi – dixit amicus –, numquid in tantum potest tuus
amor de amare, quantum tua potestas de posse?
Solutio. Potestas est id, per quod bonitas, magnitudo, duratio
et cetera, possunt existere et agere.
– Amice mi – dixit amatus –, plus potest in homine potestas de
potestate quam amor de amare, eo quod potestas est id, per quod
amor potest existere et agere, sicut etiam amor est id, per quod
potestas similitudinem habet amandi; alia namque principia aliis
principiis ad inuicem dant similitudines suas, ut in tertia distinctione
dictum est. Et quoniam potestas similitudinem suam dat
amori, potest quidem amor, sub ratione potestatis, habere amare,
quod siquidem amare habet simpliciter per se ipsam, sub ratione
tamen potestatis; et sic habet potestatem generandi amare, potestas
uero posse non habet ab amore, sed a se ipsa; est tamen
amor illi subiectum, quo possit in amore et amare. Quare tuae
respondeo quaestioni dicens quod plus potest potestas de posse,
quam amor de amare.
– Haec etenim potestas, quae de posse potest, est ipsa substantialis
potestas, quae est pars substantiae potentis de sua accidentali
potestate, qua potest in omnibus partibus substantiae,
prout illa potestas proportionata est cum illis partibus, et prout
ipsae partes proportionatae sunt recipere similitudinem a potestate.
Et inde, secundum cursum naturae, constat potentia habitus
et actus; nam, prout ipsae partes praeparatae sunt recipere similitudinem
a potestate, existit in ipsis partibus similitudo potestatis
in potentia; et in ipsa potestate substantiali, quae ad illas partes
similitudinem suam transmittit, existit eius potestas accidentalis
habitualiter, atque de habitu et de potentia procedit actus in
agere et existere, cum amor habet actu amare.
– In hoc igitur opere, amice – dixit amatus –, ita est sicut dixi
tibi, uidelicet in te et in me, qui sumus homines, ac etiam in angelis.
Alio uero modo habet in Deo esse, quoniam in Deo nullum
est accidens, et quoniam in eo sunt potestas et amor unamet
essentia et natura, et idem numerus est in Deo: Numerus potestatis
et numerus amoris atque numerus bonitatis et numerus magnitudinis
et cetera. Ideoque tantum potest eius potestas de posse,
quantum eius amor de amare et e contrario; adeo namque proprium
est potestati amare sicut amori et possificare ipsi amori,
sicut potestati, ex quo essentia et natura cuiuslibet earum idem
est numero. Ideoque non est in Deo quantitas neque tempus neque
locus nec aliquid aliorum accidentium; immo potius omne,
quod in Deo est, existit actu. Quare, secundum Deum, tuae respondeo
quaestioni dicens quod tantum potest potestas de posse
quantum amor de amare et e contrario. Haec autem potestas,
quae in Deo potest de posse, est ipsa potestas quam Deus habet
in sua substantia, quae dat amori et amare suo ita similitudinem
suam, quod secum facit ipsum amorem esse unam potestatem,
essentiam, naturam, deitatem et Deum unum; hoc eodem modo
etiam se habet ad bonitatem, magnitudinem et cetera.
– Et quod dictum est de potestate, idem etiam est de amore ad
alias dignitates similiter et de bonitate, magnitudine et cetera,
qualibet ipsarum dignitatum dante alteri suam propriam rationem,
sic quod facit eam esse unum numero secum. Hoc autem
opus tam altissimum et mirabile in nullo alio ente potest esse,
nisi in solo Deo, et isto tali opere definitur Deus super suum effectum.
/*
[2] Potens amor est ipse, per quem bonitas, magnitudo, duratio et
cetera, possunt existere in amare.
– Amice mi – dixit amatus –, ex quo te intromittis amare, scire
debes naturam amoris et potestatem amoris atque bonitatem
amoris et cetera; tali namque scire ligare potes uoluntatem tuam
ad bonum amandum. Amice, potens amor, qui facit existere bonitatem,
magnitudinem et cetera in amare suo, potest potestate,
quam sumit de substantiali potestate, Deo tamen auxiliante, de
bonitate, magnitudine, duratione et cetera. Facit autem eas existere
in amare suo ex quo bonum, magnum, durabile et cetera
amare concipit, in quo scilicet amare coniunguntur omnes accidentales
potestates a substantiali potestate influxae, quae sunt
potestas bonitatis, potestas magnitudinis, potestas durationis et
potestas amoris et cetera.
– Et quoniam omnes istae potestates insimul sunt sub una specie
potestatis, concordant ad inuicem esse in uno amare, in qua
est alia potestas sub ratione amoris et alia sub ratione bonitatis
et cetera; ideo est potens amor, per quanto facit existere in amare
suo bonitatem, magnitudinem et cetera. Iste quidem amor non
est tantum potens potestate bonitatis et potestate magnitudinis
et cetera, quantum substantiali potestate, quae omnes illas potestates
influit, quoniam ipsa est fons unde procedunt omnes
istae similitudines, in amare diffusae.
Valde delectabilia fuerunt amico uerba sui amati et quanto magis
intelligebat ea, tanto magis capi sentiebat et ligari uoluntatem
suam ad amandum; et iterum rogauit eum ut adhuc plures
narraret ei potestatis et amoris sermones, quoniam ex eis sibi
delectatio maxima nascebatur.
[3] – Amice mi – dixit amatus –, in quarta regula doctrina data est
de generatione et in tertio paragrapho de potestate iam dictum
est, quomodo duae definitiones de potestate sunt ad regulam
applicandae; quare, secundum illum processum, potes quaestionem
intelligere, quam fecisti.
– Amor enim, sub ratione potestatis et sub ratione sui et aliorum
principiorum, potest amare suum generare. Sub ratione quidem
potestatis, per quanto potest amor existere et agere sub ratione
potestatis; sub ratione uero bonitatis, per quanto potestatem,
quam bonitas habet bonificando, potest amor habere suae
actioni, diligendo illam potestatem et concordando eam suaemet
potestati sic, ut ipsa potestas remaneat bona et id, quod ipsa est.
Et sic de ceteris principiis, sicut etiam de potestate principii,
quam amor habere non potest principiando amare sine potestate
principii, sicut sine potestate bonitatis non posset amor facere
bonum amare nec sine potestate magnitudinis magnum amare.
– Et quoniam principium dat amori potestatem principiandi,
potest quidem amor illam potestatem sumere principii et principiare
suum amare; et inde principiatur et descendit libertas
amandi et principiandi amare et bonum amare et cetera, ex hoc
quod amor sumere potest cuiuslibet principii potestatem et eam
ad amare suum applicare. Idcirco potest amare suum existere et
ipse amor agere; et fit amor potens ad extendendum bonitatem,
magnitudinem et cetera in amare suo. Hoc autem esse non posset,
nisi generaretur amare, quam scilicet generationem facit
amor de sua similitudine et de similitudinibus aliorum principiorum,
quos ponit amor in similitudinem suam.
– Amor autem hanc generationem amandi facere potest sub
ratione potestatis, et potest ipsum amare suum principiare sub
ratione principii et illud ad finem applicare sub ratione finis ac
in ipso amare potest facere concordes omnes similitudines principiorum
sub ratione concordantiae, permanentibus illis similitudinibus
eae, quae ipsae sunt, distinctis sub ratione differentiae; et
existit ipsum amare unum sub ratione medii et sic de aliis; ideoque
transit ipsum amare in alium numerum distinctum a numero
amoris et aliorum substantiae principiorum. In hoc igitur opere
generandi amare plus potest simpliciter potestas quam amor, ut
dictum est; aliter destruerentur regula et duae definitiones sibi
annexae, quod est impossibile.
[4] Numquam acquiesceret amicus gloriae sui amati, si non posset
in ea potestas tantum de posse, quantum uoluntas de uelle.
– Amate mi – dixit amicus –, in hac tertia conditione de potestate
et uoluntate significatur potestatem tantum posse de posse
quantum uoluntatem de uelle.
Respondit amatus dicens:
– Amice, uerum est in Deo tantum, ut supra dictum est; in eo
quidem tantum potest potestas de posse quantum uoluntas de
uelle, quod est propter identitatem numeri simplicem, quae tota
conuertitur et cum potestate et cum uoluntate Dei. Amicus enim
gloriae sui amati acquiescere non posset, si potestas ipsius amati
non haberet adeo proprie posse, sicut eius uoluntas uelle et eius
sapientia intelligere et eius gloria gloriari et cetera, quia sic esset
potestas in agere defectiua, nisi in tantum haberet posse proprium
quantum uoluntas uelle. Itaque potestas propter ipsum
defectum existeret otiosa et passiua et sumerent ex ea uoluntas
et sapientia similitudines, in quanto posset uoluntas uelle et sapientia
intelligere et aeternitas durare et cetera huiusmodi, quae
isto modo essent formae et potestas materia et sic ceterae dignitates
essent accidentaliter potestates.
– Sed quoniam in Deo nulla est materia neque accidens, nec
aliqua dignitatum eius nobilior est alia, est in Deo necessario eius
potestas tantum potens de posse quantum eius uoluntas de uelle.
Haec ergo potestas de se dare potest posse uoluntati, ut habeat
posse uolendi, similiter et sapientiae, ut habeat posse intelligendi,
sine cuius datione nec uoluntas uelle posset nec sapientia
intelligere et sic de ceteris dignitatibus Dei.
Qvinta qvaestio
[1] Ab amati potestate quaerebat sapientia, quare scibilis erat in
scire suo, et amor quaerebat ab eadem, quare amabilis erat in
amare suo.
Solutio: Sapientia est proprietas, ratione cuius sapiens intelligit.
Est autem sapientia uniuersale principium, in intellectiuo et
intelligibili et intellecto et intelligere extensum.
– Sapientia – dixit potestas –, quae est natura et unde sequitur
quod in intellectiuo, intelligibili, intellecto et intelligere sis extensa
nec ego sim intelligibilis in te? Nonne sub ratione mei potens
existis esse id, quod ipsa es, et intelligere? Sine me quidem
nec esse nec intelligere posses, aut definitio mea falsa esset; adhuc
iuxta petitionem tuam apparet te non habere mihi grates pro
ipso, quod de me sumis bonificatum.
Excusauit autem se sapientia potestati, dicens se non quaesiuisse
quicquam intentione peruersa: – Sed ad suscitandum te
facere omne bonum, quod ego scio te facere posse; nam, ex quo
scio te potentem agere bonum multum, sequitur hanc scibilitatem
meam non esse frustra, sed potius aliquid significare, quod
est ratio deducendi te ad actum.
– Nam, quemadmodum haec mea scibilitas existit in me, cum
magnitudine bonitatis, durationis et cetera, sic oportet ut in magnitudine
tui et mei et aliarum existat in te possibilitas agendi bonum
magnum. Quare, ut illud bonum, adeo magnum, adeo nobile
producas in actum, feci ego tibi hanc quaestionem; nam,
defectus maximus esset tui et mei et ceterorum principiorum, si
illud bonum existeret habitu et potentia, nec perueniret in actum,
quoniam sic esset maius ipsum bonum, quod est in potentia et
habitu, quam quod est actu, nisi tu perducas ad actum omne illud
bonum, quod est meum scibile, secundum magnitudinem durationis
et aliorum principiorum.
[2] Sapiens amor est ille, in quo amans scit amati sui bonitatem,
magnitudinem, durationem et cetera.
– Potestas – ait amor –, et quomodo potuisti reprehendere sororem
meam sapientiam de quaestione quam tibi fecit? Quomodo
ergo putas te esse in me amabilem et in sapientia scibilem, existente
in me tua amabilitate et in sorore mea tua scibilitate, cum
magnitudine, duratione, uirtute et ueritate et in te existat otiositas
seu paruitas operandi et possibilitas agentiae magnae? Hoc
autem est nobis impossibile, quod tu etiam consentire non potes,
quoniam maximum malum de te et de nobis sequi posset.
– Et tu, potestas, cum sis magna in scibilitate et amabilitate:
Fac quod sis magnum scitum et amatum. Age illud bonum, quod
potes, quod tibi consentit bonitas, magnitudo, duratio, sapientia.
Et ego atque uirtus, ueritas, gloria, differentia, concordantia,
principium, medium, finis, maioritas et aequalitas nec contrarietas
nec minoritas poterit resistere tibi, ex quo nos omnes tibi
consentimus et rogamus te agere illud, ut non peruertatur contra
nos definitio haec iam dicta. Quoniam, si totum bonum ipsum
non agis, quod agere potes et teneris, numquam sapiens amor
sciet te amabilem nec amatum.
[3] Hos quidem sermones et quam plures alios obiecit amor potestati,
et de reprehensione potestas exstitit uerecunda.
Non potuit abstinere sapientia quin amori diceret hos sermones:
/*
– Aduerte – sapientia dixit –, amor, in tertio paragrapho definitionis
meae continetur, quomodo de rebus realibus per se stantibus,
tu et ego similitudines accepimus ad concipiendum unum
sapientem amorosum conceptum: Tu quidem, amor, amando, et
ego, sapientia, intelligendo aliquod obiectum amatum et intellectum,
quem scilicet conceptum fieri conuenit cum similitudine
bonitatis, magnitudinis, durationis, potestatis et cetera. Quare, si
potestas, soror tua, cum sit ens reale, non agit illud bonum, quod
agere potest, realiter actu et putet mihi satisfacere in quantum
potest agere illud, quomodo ergo tibi satisfaciet, si non agat illud
quod uis ut ipsum agatur et quomodo tibi remunerabitur, quae
tamen amas eam et mihi, quae tantum scio illam? Immo, quomodo
cogitare potest quod ego possim scire et tu amare eam
tantum phantastice quantum realiter?
Desolata quidem ac conturbata exstitisset sapientia contra potestatem;
amor autem consolans pacificauit eam, introducens
eam in spem potestatis, quae faceret omne bonum, quod posset,
secundum bonitatem, magnitudinem, durationem et cetera.
[4] Quoniam sapientia et uoluntas, ratione potestatis, possunt
existere et agere, est potestas scibilis et amabilis in suo existere
et agere et in scire et amare.
In hac conditione prima `potestatis et sapientiae' studuit diu
potestas, considerans quod in tantum oportet amicum scire et
amare amatum et eius operationem, quantus ipse amatus scibilis
et amabilis est in existere et agere; quod si non, scibilitas quidem
et amabilitas amati consisterent defectiuae.
Idcirco potestas sermones istos recitat sapientiae et amori:
– Bene propendo – inquit – me scibilem et amabilem esse in
quanto sum id, quod sum, et in quanto ago id, quod ago uel id,
quod feci uel sum factura. Et in quanto, sapientia, tu naturam
habes sciendi, et tu, amor, amandi id, quod estis essendo et
agendo, hoc autem totum mihi traditum est ex praemissa conditione,
super quam diu studium adieci.
– Verumtamen ego multum considerosa miror me tantum boni
ad actum ducere posse quantum tu, sapientia, scire et tu, amor,
potes amare. Nihilominus ex quo tu scis, sapientia, et tu, amor,
amas, hoc idem oportet omnino quod agam illud, ne cuilibet
nostrum et bonitati, magnitudini et cetera atque meaemet scibilitati
et amabilitati fiam iniuriosa. Oportet ergo, ut hoc tam magnum
bonum et excellentissimum agam in unitate bonitatis, magnitudinis
et cetera, ut amatus sit in tantum scitus et amatus quantum
ipse est scibilis et amabilis, ipso habente amicum tantum
scientem et amantem quantum ipse amatus scibilis est et amabilis,
ut magnitudo scitiuitatis et amatiuitatis, scibilitatis et amabilitatis
non pereat et ne honor et reuerentia amici et amati sint in
priuatione.
– Ad hanc ergo agentiam – ait potestas –, bene mihi sentio
proprietatem et naturam, quantum ad me pertinet. Verumtamen
uos, sapientiam et amorem et bonitatem, magnitudinem, durationem
et cetera, oportet auxilium mihi praeparare, quoniam, cum
hoc opus tantum sit, utique sine uobis per me solam ad actum
non potest adduci perfectum.
Amor et sapientia ualde fuerunt gaudentes super his, quae dixit
potestas, promittentes se omnes pariter et singillatim auxilium
eidem conferre de toto, quod existunt et agunt. Quanto igitur ipsum
opus nobilius erat eis et altius, tanto magis aptum magisque
proportionatum erat eis, quam aliud opus minus altum et minus
nobile, quod manifeste patet consideranti in magnitudine bonitatis
et cetera et in bonitate magnitudinis et cetera et sic in qualibet
aliarum.
Sexta qvaestio
[1] Quaesitum fuit ab amico, utrum operationem sui amati diligeret
tanta magnitudine, quanta poterat eum scire et amare.
Solutio: Voluntas est proprietas, ratione cuius bonitas, magnitudo
et cetera, sunt desiderabiles.
Rogauit amicus magnitudinem, potestatem, sapientiam et uoluntatem
pro se falsis amatoribus respondere, fatuas facientibus
quaestiones.
Et primo locuta est magnitudo dicens illis:
– Indignatus est amicus uobis nec mirum, quia talem fecistis ei
quaestionem. Quoniam, secundum definitionem uoluntatis, uidetur
ei quod tantum me debeat amare in operatione sui amati et
ipsam operationem in me, quantum potestatem in ipsa operatione
et e contrario; ex quo per me tantam habet influentiam ad
amandum, quantam habet per potestatem. Et hoc insuper ratione
operationis sui amati, qui aequaliter existit magnus potens et desiderabilis
in me et in potestate, sapientia et cetera. Ergo, si amicus
non tantum diligeret operationem sui amati in me, quae
sum magnitudo, quantum eam in me scire potest et amare, sequeretur
eius amorem esse defectiuum in amare, in hoc quod, quantum
posset, non amaret, sed esset eius amor otiosus in amare et
eius sapientia in intelligere.
– Quare uobis respondeo pro amico dicens quod ipse tanta
magnitudine operationem sui amati diligit, quanta potest eam
scire et amare; nam aliter antedicta sequerentur inconuenientia.
Immo, potius egomet agerem contra memet ipsam et contra
suum amatum et contra etiam ipsum amicum, nisi tantum magnificarem
eius amorem in amare quantum possificat eius amorem
potestas et clarificat eum sapientia et quantum omnes sunt in me
desiderabiles ad amandum magnam operationem amati, qui tantum
in me et in ceteris desiderabilis existit.
[2] Desiderosus amor est ipse, in quo sunt amabiles bonitas,
magnitudo et cetera.
Diu considerauit potestas quaestionem iuxta philosophiam respondere,
explanando definitionem desiderosi amoris, conferens
his sermonibus:
– Non turbetur quidem amicus, quoniam, iuxta cursum naturae,
tantum amare non potest actu operationem amati sui in magnitudine,
quantum potest eam scire et amare, secundum potentiam
et habitum amoris. Amicus enim nihil amare potest, nisi
quantum per me posse habet ad amandum. Ego autem maior sum
in scire et amare, quam in amare solum, quoniam plus ad duo
similitudinem meam influo, quam ad unum solum; et ideo amari
potest quod non intelligitur et intelligi quod non amatur, secundum
quod ego magis uel minus similitudinem meam influo in
aliam potentiam quam in aliam. Et ex hoc constat habitus scientiae
et caritatis, plusque sciendi et amandi remanet habitu et potentia,
quam sit intelligere et amare, existentia actu.
– Hoc autem ita est secundum praesentem uitam; uerumtamen
in perpetua uita habet alio modo esse. Nam, ratione uirtutis et
praesentiae et clarificationis amati, potest amicus tantum amare
actu operationem amati sui in magnitudine, quantum eam scire
potest et amare. Nam in alia uita sempiterna totum est actu. In
quantum igitur in uita praesenti amabat et amare potest amicus
operationem sui amati in magnitudine mecum et cum bonitate,
duratione et cetera, tantum amabit actu in uita sempiterna et plus
etiam secundum quod amatus eius uoluerit illi gratiam ampliari.
– Haec omnia – dixit potestas –, secundum definitionem amoris
desiderosi, quoniam desiderosus amor, in praesenti uita desiderat
bonitatem, magnitudinem, durationem et in uita sempiterna
gloriam maximam ualeat adipisci. Hanc autem successiue oportet
acquiri in praesenti uita, quod tamen esse non potest propter
potentiam, habitum et actum, ut iam in praehabitis sermonibus
significatum est.
[3] Ex altera parte respondit sapientia dicens quod amicus, quantum
est extra se, non poterat tantum scire operationem amati sui
in magnitudine, quantum ipsa existit magna: – Sed potius oportebat
eum, secundum regulam sextam de punctis transcendentibus,
amicum ad intelligendum magnitudinem sui amati ascendere super
omnia, quae naturalis potestas ministrat ei ad intelligendum.
In uirtute ergo sui amati amicum ascendere oportet super uires
proprias naturales; eodem etiam modo oportet eum ascendere
secundum naturam amandi, amando maximam sui amati operationem
supra uires proprias naturales. Talis enim amor desiderosus
est in magnitudine bonitatis, aeternitatis et cetera. Quare ego,
sapientia, dico, prout mihi uidetur, quod amicus operationem sui
amici diligit in tantum, quantum potest eam intelligere et amare
in bonitate, magnitudine, aeternitate, potestate et cetera; et haec
etiam ultra proprias uires, aliter esset contrarius huic, quod potest
de bonitate, magnitudine, duratione et cetera et contrarius
etiam influentiae quam ei transmittit eius amatus.
[4] Quoniam amatus operationem suam diligit in tanta magnitudine,
in quanta scit eam sapientia, diligit amicus operationem
amati sui in tanta magnitudine, in quanta potest eam intelligere
et amare.
– Amor – ait amicus –, et tu quid dicis?
– Amice – respondit amor –, secundum primam conditionem
`magnitudinis et sapientiae' dico ad quaestionem propositam,
cuius solutio in ipsa conditione praesenti significatur. Hoc modo
manifestum est quoniam amatus, in operatione sua, magnitudinem
diligit; quod si non, ipse quidem et eius operatio non essent
amabiles, cum magnitudo operationis bonae, durabilis et
cetera sit amabilis; amat ergo amatus magnitudinem in operatione
sua. Et prout eam amat magnam, oportet quod sciat eam
magnam, aliter non posset eam amare magnam, cum in summo
amato amor et sapientia sint unum idem numero, uidelicet
eadem essentia. Amatus ergo scit eam magnam, ex quo diligit
eam magnam, et diligit eam magnam, ex quo scit eam magnam.
– Secundum igitur quod amatus naturam habet sciendi et
amandi operationem suam in magnitudine, oportet eum habere
amicum, qui talem habeat naturam qualem habet amatus sic, ut
operationem sui amati diligat et sciat sub ratione magnitudinis in
tantum, quod ipsa operatio potest esse magna sub ratione bonitatis,
aeternitatis, potestatis et cetera. Quare, si amatus talem non
haberet amicum ita magnum, pateretur quidem indigentiam
amici in magnitudine bonitatis et cetera; siquidem indigentia esset
malum primum et cetera, neque sciret amatus neque diligeret
in eius operatione magnitudinem bonitatis, durationis et cetera,
quoniam in ipsa operatione abesset magnitudo amici et bonitas
amici et cetera. Sed, quoniam hoc est manifeste impossibile,
oportet te, amice, in tantum diligere operationem amati tui in
magnitudine quantum potes eam scire et amare; ita quod totam
diligas et scias eam et totam possis eam scire et amare, cum tu
sis magnus amicus.
– Verumtamen non sequitur, ut ceteri amici te minores tantum
possint scire et amare operationem sui amati quantum ipsemet,
quoniam oportet eum superare illos; aliquem tamen oportet esse
amicum specialem, uidelicet te, qui tantum sciat et diligat in operatione
sui amati quanta ipsa est, ut amatus non sit inuidus et ut
etiam tantum diligat in operatione sua amare et intelligere, quantum
magnitudinem suae operationis, quae scilicet amare et intelligere
non amaret amatus tantum in operatione sua, quantum ipsius
operationis magnitudinem, si a nullo suorum amicorum intelligeretur
tota et amaretur.