[Liber VII - Septimus ostendit fratres orare docentem; Quantus eis apparuerit vigilantibus absens; Quam vilis mundo curaverit esse; quis ipsum Martyrii fervor tumidis commiserit undis.

Interea supplex instat devotio fratrum
Ut Franciscus eos informet, qualiter orent.
Ille satisfaciens precibus clementer honestis:
"Peccatis", ait, et "vitiis involvimur omnes;
Ergo supernorum debens oratio niti
Vestra patrociniis, proprio non evolet ausu:
Ad superos, immo mediatrix Virgo beata
Ad Christum, Christus ad Patrem sit mediator.
Virgo salutetur sermone videlicet isto:
O pia mater, ave, Maria, charismate plena,
Sit Dominus tecum, mulieribus in benedicta
Tu, ventrisque tui fructus benedictus; et istum
Sermonem toties devotio vestra revolvat.
Haec ut prima suae recolentes gaudia Matris,
Gaudia vos faciat perferre novissima Christus.
Matre salutata, deinceps hac voce rogetur
Christus: Adoramus te, Christe, superna regentem
Et terrena, tibi benedicimus, o Crucifixe,
Qui cruce sanasti cruciatus, qui reparasti
Morte tua mortale genus. Mediantibus istis
Ad summum directa Patrem precis ista feratur:
O sine patre Pater noster, cui splendida caeli
Supplicat aula, tuae deitatis sanctificetur
Nomen, et adveniat regnum, fiatque voluntas
In terra sicut in caelo; cotidianum
Panem da nobis hodie, nobisque remitte
Debita nostra, prout aliena remittimus, et ne
Nos inducas in tentamen, sed mala longe
A nobis faciat Bonitas, qua cuncta creasti".
Has aliasque preces, quibus est clementia summi
Exoranda Patris, fratrum devota docetur
Simplicitas, quae tanta fuit, ne verba putarent
Ulla sacerdotis gravitate carentia veri.
Accidit inde semel, dum confessurus adiret
Presbyterum quidam de fratribus, ille sacerdos
Dixit ei: "Caveas ne sis hypocrita, frater".
Illius voci plus de se, quam sibi credens,
Ingemuit moerore gravi, nullumque dolori
Apposuit verbum consolatoris amici,
Pro certo quin hypocritam se crederet, ex quo
Ille videretur sic adstruxisse sacerdos;
Donec Francisci finem facundia nugis
Poneret, et vanum faceret residere timorem.
Eius enim placore sui rigidissima sermo
Corda penetrabat, praebens relevamina lapsis,
Spem miseris, lumen caecis, solatia moestis.
De quo ne fratrum nutaret opinio, quanti
Esset apud Dominum, signo didicere superno.
Nocte fere media, dum sol altissimus umbras
Contrahit antipodum, procul absistente magistro,
Pars fratrum sopita iacet, pars orat; et ecce,
Igneus inspicitur dimissus ab aethere currus,
Cui globus insidens quasi sol micat, undique vibrans
Orbiculare iubar, qui fratrum disgregat ad se
Directos visus, nimioque reverberat igne.
Excitat alterutrum; quibus ad spectacula sese
Mira cohortatis, fit quaestio, quid sibi currus
Hic velit. In primis variatur opinio, demum
Esse notant animam Francisci, quam sphera signat
Perfectam, currus agilem, splendorque beatam;
Unde timent, vacuos ne forte reliquerit artus.
Cumque prophetiae datus illi spiritus esset,
Caelitus agnoscens et quos praedestinet et quos
Praesciat aeterni series firmissima fati,
Ut reprobos reprobet, electos eligat, omni
Insudat studio, similes sibi iungere gaudens,
Dissimiles vitare studens, et utrosque magistrans,
Neutros aspernans, colit hos et sustinet illos.
Attendens frater Richerus, quod neque fati
Consilium nec mentis eum secreta laterent,
Excessus recolendo suos, quos gesserat olim,
Quos et eum conscire timet, vix sperat ut eius
Optatum plene queat impetrare favorem.
Talem Franciscus Richeri ne videatur
Ignorare metum: "Quid", ait, "Richere, vereris?
Non te detestor; quidquid commiseris, ex quo
Delicti te poenituit veniamque mereris,
Ne dubites quin firma mihi sit gratia tecum".
Quoque suos possit magis invitare sequaces,
Est eadem virtus diverso prodita signo.
Collectis iterum multis, absente magistro,
Fratribus ad synodum, iussus benedicere frater
Antonius, ponens hoc thema: "Iesus Nazarenus
Rex Iudaeorum", toto caelestia corde
Intendens oculos levat in sublime, manusque
In cruce distensas Franciscum cernit habentem.
Quod ne credatur ausu simulasse nefando,
Caelitus infusa quadam dulcedine, fratrum
Mira coadstantum replet exsultatio mentes.
Sic tunc, sic iterum, sic per diversa frequenter
Signa repraesentans absentem non quasi vilem,
Non quasi terrenum, sed iam quasi regna tenentem,
Glorificat divina suum clementia servum,
Cui visum mundo nihil est immundius, et cui
Nil proprium praeter nil proprietatis habere.
Sed quamvis carni nihil indulgere volentem
Carne semel vesci febris imperiosa coegit.
Mox ubi convaluit, epulum gustasse cruentum
Poenituit, poenamque sibi providit, et uni
Districte fratri laico praecepit, ut eius
Iniceret collo funem, traheretque per urbem
Assisii, clamans praeconis vocibus: "Ecce,
O cives, parasitus edax, hypocrita tristis,
Qui coram vobis ieiunia laudat, et odit,
Qui pingues pullos avidam congessit in alvum".
Exsequitur iussus hoc ordine singula frater.
Mirantur cives et dicunt: "Pro semel esis
Carnibus affligi sic sustinet iste! Quid ergo
Fiet de nobis qui sanguine vescimur omni
Tempore, nec cupimus praeter terrena? Vel ergo
Sancti sunt fatui, vel nos gens digna perire".
Hoc quoque Franciscus fratri praeceperat uni,
Inter magnates ut quandocumque receptus
Esset honorifice, ne forte superbia mentem
Ipsius efferret, convicia diceret illi
Frater, et alpigenam mercatoremque vocaret.
Non praetermittens quin quantumcumque severa
Eius adimpleret frater praecepta, sedenti
Inter honoratos nulla ratione pepercit.
Retribuens illi propter maledicta favorem,
Propter probra decus, propter convicia laudem,
Dicere Franciscus consueverat: "Approbo, frater,
Omnia quae dicis; nec enim decet ut tolerare
Filius ista Petri de Bernardone recuset".
His aliisque modis fugit impudibundus et effrons
Humanam quaecumque solent extollere mentem;
Exspectansque diem Domini, quae corda revelat,
Nullo pertrahitur voto bona quaeque gerendi
Humano placitura die. Talisque vacando
Militiae gestis sextum compleverat annum,
Nil praeter caeleste vovens; fortunaque forti
Una manet, nullasque vices exercet in illum
Quin indistanter casus intervolet omnes.
Tempora parva viro caelesti longa videntur,
Seque parum censet tot profecisse diebus,
Cui licet assidue visum sit triste iocari,
Tristarique iocus, pasci ieiunia, pastus
Ieiunare, quies sudare, quiescere sudor;
Non tamen est contentus eo, quin praelia carni
Ulteriora suae moveat, propriique cruoris
Impensa certare velit pro nomine Christi.
Mortis enim desiderio flagrat anxia mentis
Nobilitas, taedetque morae. Neu principis ira,
Lictoris feritas, aut causae desit honestas,
Propositi mens est ut transfretet et revocandis
Praedicet idolatris credi quid oporteat, unde
Vel tantum mundo viventes, quod quasi mors est,
Christo lucretur, vel mundo perditus ipse
Cum Christo vivat, quod solum vivere verum est.
Martyrio cupiens ita consummare labores,
Parthorum partes proponit adire. Sed intus
Ecclesiae flagrante domo, quid quaereret extra
Qui custodit eam? Fidei doctore diserto
Plus Italus quam Parthus eget: de plebe loquendo,
Non dico de nobilibus. Fallacia Parthum
Unica seducit, Italum non una sed omnis;
Parthus ab antiquo susceptum schisma tuetur,
Italus admissae fidei praecepta repellit;
Unius haereseos inventae tutor habetur
Parthus, adinventor Italus triginta duarum;
Estque quid hos faciat peccare licentius illis:
Servi sunt Syrii, libertas est Italorum;
Non ipsi vel primitias in lege statutas
Vel decimas debere Deo; sine vindice peccant.
Nam si sanctus eos Pater excommunicet, aut si
Iracundus eis Augustus bella minetur,
Inde nihil curant, neutrum reverentur, utrumque
Addixere iugo, praescripseruntque tributum.
Plebis enim tot ibi sunt millia, quot numerare
Nemo queat; miles quivis et rusticus idem;
Vim quia miles habet, dominos quia rusticus odit.
Sed taceo; quaedam narrari vera verentur.
Sed pia simplicitas Francisci sustinet omnes,
Nullius vitii, nullius conscia culpae,
Astutosque videns, credit quia sint sapientes
Italiae cives, nec credit egere magistro.
Quocirca Syrios cupiens convertere, navim
Ingreditur: ventus surgit contrarius, aequor
Incipit esse fretum, via desinit esse salubris;
Aura fatigatos Geticas appellit ad oras.
Praestolatus ibi Zephyrum, detentus ab Euro,
Tandem Franciscus Boream insurgere sentit,
Iamque redire parat, cum non procedere possit.
Christus enim servi votum, licet utile, propter
Utilius revocat, evangelicique magistrum
Eloquii Parthis negat, Ausoniisque remittit.