Solutio
Respondeo dicendum, quod cum effectus proportionetur suae causae, oportet
actum potentiae rationalis ipsi potentiae proportionatum esse. In actu autem
virtutis non solum consideratur substantia ipsius actus, sed etiam modus agendi:
non enim qui caste operatur quocumque modo, castus est, sed qui faciliter
et delectabiliter, ut ex 1 Eth. habetur. Delectatio autem ex convenientia
causatur, sicut et in sensibilibus patet quod coniunctio convenientis cum convenienti
facit delectationem. Oportet ergo quod actus virtutis procedat a potentia
adaptata et assimilata ad hunc actum. Hoc autem potentia rationalis non habet
ex seipsa, cum sit ad utrumlibet. Oportet ergo aliquid potentiae superaddi, ut
perfectionem eius, per quod talem actum educat, undecumque causetur: et hoc
dicimus esse habitum virtutis; et ideo dicit Philosophus in 2 Ethic.,
quod signum generati habitus oportet accipere fientem in opere delectationem.
Hinc etiam est quod potentia perfecta per habitum virtutis tendit in actum consimilem
per modum cuiusdam naturae: propter quod dicit Tullius
quod virtus est habitus, modo naturae, rationis consentaneus: sicut
enim gravitas deorsum tendit, ita castitas casta operatur. Hinc etiam est quod
in natura completa, cuius potentia ad malum flecti non potest, non requiritur
habitus quo mediante agat, quia ipsa potentia ex seipsa proportionata est ad
actum perfectum, ut in Deo patet. Et sic patet quod prima opinio veritatem continet;
secunda vero et a dictis sanctorum discordat, et philosophiae non convenit,
sed ex quibusdam auctoritatibus prave intellectis ortum habuit.
AD OBIECTA
Ad primum ergo dicendum, quod ultimum quod est aliquid rei, non reducitur in
aliud genus, sed est in eodem genere, vel per se, sicut ultima pars lineae, vel
per reductionem, sicut punctus ad lineam: sic autem virtus non est ultimum
potentiae; sed dicitur ultimum eius per respectum ad actum: quia altissimum in
quod potentia elevari potest, est actus quem virtus elicit.
Ad secundum dicendum, quod potentiae naturales sunt determinatae ad suos
actus ex seipsis, unde non indigent habitu determinante, sicut potentiae rationales,
quae ad utrumlibet sunt.
Ad tertium dicendum, quod quidam dicunt, quod virtutes habent quosdam actus
qui continui sunt, nec in eis est interpolatio, quamvis a nobis non sentiatur; non
enim virtutes posse otiosas esse aestimant. Sed actus est duplex: scilicet primus,
ut esse est actus formae; et talis actus virtutis continuus est; manente enim
castitate continue manet esse castum; et actus secundus, qui est operatio; et
hunc non contingit continuum esse; hic enim actus non tantum est virtutis, sed
potentiae quam perficit; sicut nulla forma quae non est per se subsistens, habet
operationem praeter communicationem subiecti, nec contingit actum aliquem
esse vel operationem ex libero arbitrio, et praecipue cum electione, sine qua
|
|