52

a' Pisani, i quali per tre dì lo guastorono, et destrusseno et spiagnorno (sic) fino a' fondamenti.
Li Genovesi, doppo la guerra predicta facta, venneno con cinque galere al detto castello,
et veduto la dextrussione di quello con duplicato adolor et tristitia si partirono. Et li Pisani
con trionpho ritornando à Pisa, in nel loro ritorno abrugiorno la torre di legno soprascritta.
Mai certamente da cento anni in qua fu visto nè odito una guerra campestre tanto bene
ordinata qual fu quella che feceno e nobili pisani con li Luchesi. Nè tal victoria fu vista né
odita, quale la sopraditta che e' billicosi Pisani et victoriosissimi de Luchesi, et de Genovesi
hebbeno. Et così con grande gaudio et laude alli 4 dì di dicembre ritornorno a Pisa, della
quale victoria, Signore non a noi, Signore, ma al nome tuo sia laude gloria et honore per
li infiniti secoli de secoli. L'anno 1172 indictio 4. Doppo la gloriosissima victoria per
li Pisani contro li Luchesi apresso la via regia otenuta, la rocca di Corvaria [ora si riprende
il testo latino] victoriosum bellum a Pisanis contra Lucenses apud Viam Regiam factum,
Rocche de Corvaria a nobilissimis et bellicosissimis Pisanis et a Versiliensibus et Vallechiensibus
et Garfaniensibus per VI menses cum magno vigore et districte obsesse sunt, ita quod
nulla victualia inimici eorum potentia intromittere poterant, ante enim VIII dies essent capte
vel reddite Pisanis. Lucenses vero et Ianuenses, scientes quod per suas vires ad arces succurrere
non poterant, consilium malignantium habuerunt, ut quod suis viribus agere nequieverunt,
pecunia et scellere et periurio illorum de Vallechia et Versilia et de Garfagnana contra
se ipsos et Pisanos scelleratissime adimpleverunt. Sed illa avaritia que captivavit Iudam,
captivavit illos iniquos proditores de Versilia et Vallechia: exceptis Gerardo de Vallechia
nobili milite, qui in fide stetit et Pisas cum uxore et filiis et familia venit habitare, P. Corso
et filiis Veltri, et quibusdam de Garfagnana. Recte quidem Versilienses dicti sunt, quasi
vertibiles: omnia enim vertunt et convertunt, et credunt pretio honesta fore. Huius autem
traditionis scelleris et periurii capitanei fuerunt: Ramundinus quondam Guilielmi de Garfagnana
iudex, Parente et Bonone cum filiis de Vallechia. Tale namque factum a seculo
non fuit auditum, quondam ipsi qui vicerant suos inimicos, se victos victis inimicis reddiderunt.
Pisani autem qui ibi aderant, milites et pedites et sagittarii, cum edificatoribus, pridie
kal. Madii redierunt.
A.D. MCLXXII. Lucenses et Ianuenses pro dedecore et dolore quem habuerunt de
castro de Motrone funditus destructo a Pisanis, unam turrem in litore maris ad Viam dictam
Regiam mense Madii construere inceperunt. Lucenses et Ianuenses pro dolore castri de
Motrone, et victoria et triumpho quem Deus Pisanis dederat, magnum exercitum terra et
mari militum et peditum, magniloquis linguis per iniuriosa et alta verba, super Pisanos indixerunt,
Ianuenses enim a Barcellona usque in Lonbardiam auxilium petierunt et IIIIor milia
militum Lucensibus dare promiserunt, et Lucenses debebant habere similiter IIIIor milia, et
totum Pisanum comitatum destruere, et castrum de Ripafracta obsidere cominabantur. Et
iam dicti Ianuenses navalem exercitum magnum facere fremuerunt, et totam maritimam Pisanorum
vastare vanis vocibus minati sunt, unde nichil fecerunt, et defecerunt ut psalmista
ait:"scrutantes scrutatione". Lucenses vero et Ianuenses, omni predicto auxilio destituti, ad