riga 1-91

EXPOSITIO DOMINI HUG [&lt] U [&gt]TIONIS FERRARIENSIS
EPISCOPI DE SYMBOLO APOSTOLORUM
Symbolum apostolorum exposituri, primo videamus qua occasione
apostoli hoc composuerunt et quare et unde dicatur symbolum.
Legitur in ecclesiastica historia a Domino preceptum esse
apostolis ut post passionem Domini per duodecim annos predicarent
in Judea, postea exirent. Duodecimo igitur anno a passione
Domini ceperunt paulatim exire ad gentes, nondum tamen ex
toto; postea omnino exierunt de finibus Judee, complentes illud
Domini mandatum: " euntes in mundum universum predicate
evangelium omni creature. Qui crediderit et baptizatus fuerit salvus
erit, qui vero non crediderit condemnabitur ". Hinc etiam legitur
quod quarto decimo anno a passione Domini Paulus, facta
sue predicationis collatione cum Petro et aliis apostolis et sua predicatione
ab illis comprobata, profectus est ad magisterium gentium.
Eodem etiam anno ascendit Petrus de consilio Domini Romam
et sedit in cathedra episcopali cum prius per septennium iam
sedisset Antiochie in sede episcopali. Apostoli ergo iuxta preceptum
Domini Judeam exituri et ad diversas gentes predicandas
et docendas transituri et per diversas mundi partes ad predicandum
ab invicem secessuri, ne in eorum predicatione discordia vel
dissonantia inveniretur et ne alter ab altero in fide tenenda et predicanda
et docenda dissentirent, et ut quisque illorum sciret quid
sibi esset tenendum et aliis predicandum et docendum, et antequam
dividerentur et per diversa loca separarentur, in unum convenerunt
et communi placito de divinis et articulis fidei tractaverunt,
ut sicut quisque de fide sentiret in medium eorum proferret,
et quicumque postmodum a collatis dissentiret sentiens in
contrarium, a numero fidelium fieret extorris et non catholicus
sed hereticus haberetur. Convenientes apostoli spiritualem conferentiam,
id est symbolum quod dicitur symbolum apostolorum
quia ab eis exponitur, in quo omnes articulos fidei habende complexi
sunt, confecerunt et composuerunt, ita quod quilibet eorum
per ordinem in illa compositione suam particulam apposuit. Unde
dicitur symbolum a sin quod est 'cum' vel 'simul', et bolus quod
est morsellus, inde symbolum id est bolus singulorum, quia unusquisque
apostolorum ibi suum morsellum apposuit sicut solet fieri
in conviviis et conferentiis, quando aliqui inter se conferunt ut
conviventur. Unde Terentius: " symbolum dedit, cenavit ". Similiter
et apostoli spirituale convivium fidei participantes, singuli
singulos bolos apposuerunt et inde collectum illud simul dictum
est symbolum. Et nota quinque synodos ab apostolis Jerosolymis
esse celebratas: primam de substitutione Matthie loco Jude facta;
secundam de electione septem diaconorum; tertiam de legalibus
qua statutum est conversis ad fidem de gentibus non esse imponendum
onus legalium, quando ascenderunt Paulus et Barnabas
de Antiochia in Jerusalem; quartam de legalibus observantiis
qua statutum est non prohiberi Judeos a legalibus observantiis,
dummodo non ponerent spem in eis; quintam ubi apostoli
prefatum symbolum, scilicet ' minus Credo in Deum ' composuerunt.
Item notandum quattor esse symbola: primum quod
apostoli composuerunt, quod minimum est et in cathechizando
et baptizando pueros dicitur; secundum quod synodus Nicena
composuit et postea Sanctus Hilarius Pictaviensis episcopus in
Libro de synodis ' quem composuit illud posuit et interseruit,
et debet legi in synodo totum vel saltem aliqua particula eius:
hoc symbolum in nostro usu non habetur; tertium quod synodus
Constantinopolitana composuit et cantatur in Missa: hoc est ' maius
Credo in Deum'; quartum quod in Prima dicitur, scilicet ' Quicumque '
ab Athanasio Alexandrino episcopo contra Arianos hereticos
compositum in quo distinctius et apertius omnes articuli
nostre fidei continentur. Sed omnes articulos nostre fidei ad
salutem necessarios in symbolo apostolorum aperte vel interpretative
et subintellective credimus contineri.
Si queratur quid sit articulus fidei, dicimus quod articulus
fidei est quodlibet eorum que tenemur credere, sine quibus creditis
adultus et discretus non salvatur. Tot ergo sunt articuli sive
partes fidei quot sunt illa que credere tenemur. Est ergo articulus
res ipsa, scilicet unitas divine essentie, trinitas personarum, generatio
Filii, processio Spiritus sancti, Christi incarnatio, nativitas,
passio, mors, ad inferos descensio, resurrectio, in celum ascensio,
eius adventus ad iudicium et similia. Sed et dicta sive verba circa
ipsas res consistentia dicuntur articuli, ut Deum esse unum in
essentia, esse trinum in personis, Filium generari a Patre, Spiritum
sanctum procedere ab utroque, Christum esse incarnatum,
Christum esse natum, esse passum, esse mortuum, descendisse ad
inferos, resurrexisse, in celum ascendisse, esse venturum ad iudicium,
unicuique secundum opera sua esse redditurum et similia.
Et dicuntur articuli ab artando, quia artati id est in symbolo breviter
simul comprehensi, vel quia ad eos credendos artamur si
salvari velimus. Unde Athanasius: " hec est fides catholica quam
nisi quisque fideliter " et cetera, id est: hec que dicta sunt fides
exigit credenda, id est ut credantur; que nisi quisque, scilicet adultus
et discretus, fideliter firmiterque crediderit et cetera. Unde
et hec fides dicitur catholica, id est universalis, quia omnes vel
habent universaliter vel habere tenentur. Catholicum enim grece,
latine dicitur universale. Et notandum quod in symbolo apostolorum,
licet plures quia omnes articuli nostre fidei comprehendantur,
non tamen ibi continentur nisi duodecim sententie iuxta
numerum duodecim apostolorum. Quam vero sententiam quis
apostolorum ibi posuerit vel contulerit, exponendo assignabimus.