Quinta distinctio, secunda pars

Septima qvaestio
[1] Quaesitum fuit ab amico, utrum amatus suus complete dedisset
ei similitudines suas.
Solutio: Virtus est origo unionis bonitatis, magnitudinis et cetera,
in uno bono, magno et cetera.
– Virtus amica – dixit amor –, huic responde quaestioni pro
amico.
– Amor – inquit uirtus –, secundum definitionem meam uolo
his sermonibus huic quaestioni respondere:
– Ignis dat similitudinem suam aeri per quanto calorem suum
illi tribuit, retinens ita sibi calorem suum, quod dat aeri, quod
utriusque unus est calor sed alius secundum ignem, alius secundum
aerem: Nam secundum ignem est essentialis, secundum aerem
uero accidentalis. Et quoniam ignis et aer unum habent calorem,
tantummodo illum quidem participant utrique. Hoc idem
suo modo est de aliis elementis, quoniam isto consimili modo
similiter participant in supposito elementato de ipsis composito,
oriente me, uirtute, de similitudinibus, quae alia elementa ad
inuicem dant aliis accidentaliter, quolibet eorum retinente suam
propriam similitudinem et alterius.
– Vnde ego, uirtus, ortum habeo de illorum bonitate, magnitudine
et cetera, ita quod substantialiter et accidentaliter orior de
quolibet principiorum, ut in definitione mea significatur; substantialiter
quidem in quantum sum pars substantialis substantiae,
transiens per bonitatem, magnitudinem et cetera, quae sunt
substantiales partes. Dum autem per eas transcendant complete
similitudines suas mihi habenti meas, idcirco ex omnibus illis
orior eademmet essentia, quae ego sum, et procedo cum totis
illis partibus in unam substantiam compositam de totis illis partibus
substantialibus unitis, componendo ipsam substantiam, et
subiectis partibus accidentalibus substantiae unitae.
– Haec autem omnia perfecte in generatione et indiuiduatione
substantiae esse oportet; nam generatio et indiuiduatio substantiae,
aliter non posset esse nec aliae partes esse in aliis nec elementa
ad inuicem participare. His itaque habitis amatum ergo
et amicum ad inuicem oportet participare in unam bonitatem,
magnitudinem et cetera; quod si non, utique non possent habere
ipsam tantam bonitatem, magnitudinem et cetera amoris, quas
oportet eos habere. Immo participarent uehementius elementa
similiter magisque coniuncte in substantia quam amatus et amicus,
quare de necessitate oportet amatum dedisse amico complete
similitudines suas, prout eum oportet dare et amicum acceptare;
sicut ego, uirtus, in unitatem tui amare, amor, possim
oriri, qui complementum amandi non posses habere, si daret
amatus amico suo similitudines suas imperfecte.
[2] Virtuosus amor est ille, de quo uirtuosum oritur amare.
– Et quid est tibi, amor? – ait uirtus. Possesne esse uirtuosus
et oriri de te uirtuosum amare complementum, nisi amatus suam
bonitatem, magnitudinem et cetera complete suo daret amico?
Vtique non, quia sine complemento dantis et recipientis non posset
amare completum oriri, quoniam amatiuus et amabilis et
amare etiam sic necessario pateretur defectum. Quare ego, uirtus,
in amare oriri complete non possem, sine completa datione
et receptione similitudinum, sed, quoniam amatus est amabilis
complete, oportet eum habere completum amatiuum, quod habere
non potest, nisi ipse amatiuus det complete similitudines
suas et nisi amicus complete illas acceptet, sicut ambo participare
possint, existentes una eadem bonitas, magnitudo et cetera
et unum bonum, magnum et uirtuosum amare.
[3] – Amice – dixit amor –, tuus summus amatus est ens substantiale
absque aliquo accidente, et tu es ens unitum ex substantialibus
partibus et accidentalibus, quoniam homo es et talibus partibus
te unitum esse oportet, uelut in septima regula significatum
est. Tu igitur scis si tibi complete similitudines suas dedit, quoniam
si complete, oportet te necessario habere completam bonitatem
et completam magnitudinem et completam perseuerantiam
et cetera, sicut numquam tua bonitas, tua magnitudo et cetera
tuum offenderint amatum. Quoniam, si amatum tuum offenderis,
sequitur aut quod amatus tuus similitudines suas tibi complete
non dederit, aut quod eas nolueris acceptare; itaque pendet hic
defectus aut ex parte tui aut ex parte tui amati aut ex utraque
parte.
– Quare consilium tibi praesto: Recurrere ad hanc regulam praedictam
et eam, prout posita est, consideres substantialiter et accidentaliter.
Deinde ad eam applices duas definitiones antedictas
uelut in tertio paragrapho de definitione uirtutis doctrina data est
et secundum ea, quae in te poteris inuenire, respondeas quaestionem.
/*
[4] Amati magnitudo, uirtus et gloria transmiserunt per amorem
similitudines suas ad amicum, ut amicus haberet eas in amare.
– Amor – amicus ait –, nonne scis quoniam amatus mihi complete
dedit similitudines suas? Numquid eas detulisti mihi? Numquid
magnitudo, uirtus et gloria mei amati tibi tradiderunt eas
portandas mihi, quemadmodum in secunda conditione `magnitudinis
uirtutis' habetur? Heu, amor – inquit amicus –, si complete
non dedisset eas mihi meus amatus, quomodo mitterent eas
magnitudo, uirtus et gloria? Quoniam nullus defectus sed potius
omnis perfectio conuenit eis. Sed etiam tu nuntius es, cuius est
non defectum, absit! sed potius complementum ex amato meo
portare! Et nonne tu, amor, es ipse qui considerationes, desideria,
fletus, suspiria, labores, languores et mortem de me portasti
ad amatum meum et quicquid propter amorem et amatum sustineri
potest laborum eundo per uiam bonitatis, magnitudinis et
cetera?
– Haec quidem omnia sublatus sum propter eum amandum,
laudandum, honorandum et seruiendum ei, nec una die neque
media nec hora unica neque momento me recordor eum offendisse.
Eia, ergo, amor: Vnde posset hoc adesse, quod amatus
tantum et talem habuisset amicum nec eidem similitudines suas
complete dederit nec ipse amicus recepit eas complete? Profecto
numquam tanta miranda fuerunt. Et de te uirtuti conqueror,
quoniam ex hoc aduersum me suspectionem habuisti; per te quidem
aduenit mihi quicquid ex amato meo recepi. Immo, contra
te potest amatus meus rancorem habere, quoniam eum suspectum
habuisti utrum similitudines suas dedit mihi complete.
– Dic ergo mihi, amor, quis esset amatus meus nisi bonitatem,
magnitudinem et cetera daret, ex quo illas dare potest? Responde
mihi, quid esset eius largitas?
Inflammatus exstitit amicus et clamauit: – Amor, amor, ut quid
tuum inculpas seruitorem?
Octava qvaestio
[1] Quaesiuit amicus ab amoris differentia, utrum gloria et ueritas
in amato suo essent rationes reales et inconfusae, alia existente
alia eodem numero.
Solutio: Veritas est id, quod est uerum de bonitate, magnitudine
et cetera; et uerificare est id, quod est uerum de bonificare,
magnificare et cetera.
Amoris differentia respondit amico his sermonibus dicens:
– Sicut continetur in definitione ueritatis, sic huic quaestioni
respondendum est, uidelicet ut definitio et quaestionis solutio
sint concordes, quarum concordantiam sic habet esse: Veritas in
amati essentia actum bonitatis, magnitudinis et cetera ponit in
uerum, ita quod bonitas est bonificans et magnitudo magnificans
et cetera; tale namque uerum adeo bonum, magnum et cetera
conuenit actui ueritatis et magnitudinis et cetera. Potest autem
haec operatio fieri ratione potestatis, quae est id, per quod bonitas
potest existere id, quod ipsa est, et agere bonum, similiter
et magnitudo suo modo et cetera. Hoc etiam potest ueritas in uerum
ponere, ex quo magnum bonum est et ex quo potestas est
id, ratione cuius ueritas potest existere et agere et ex quo magnitudo
est id, ratione cuius ueritas est magna in existere et agere.
Similiter et ex quo bonitas est ueritati ratio ponendi in uerum
magnum bonum, bonitate existente ratione bono agendi bonum
magnum uerum et cetera. Et secundum quod habet esse de ueritate
et cetera, sic etiam habet esse de gloria, quae ponit in
quietem omnes actus dignitatum, in quam quaelibet earum alii
complete tribuit similitudinem suam et in quam quaelibet ab alia
complete recipit illam, retinente qualibet earum similitudinem
suam, quam tribuit, et eas quas a qualibet aliarum acceptat.
– Haec autem omnia per me oportet fieri, quae sum differentia
consistens per omnes actus, sic quod omnibus aliis dignitatibus
tribuo similitudinem meam, per quam ipsae permanent inconfusae,
existente qualibet hoc, quod ipsa est, conuersa cum suomet
actu; ita quod in actione cuilibet earum apparet et existit quaelibet
ipsarum realis ratio et apparet eius agentia seu actio realiter
et inconfuse. Et quoniam in qualibet ipsarum existit magnitudo
infinita, retinet quaelibet se esse aliam in uno eodem numero, ut
nec aliqua ipsarum nec ego limitatae simus uel finitae; quoniam,
si alia nostri non esset alia eodem numero et eadem essentia et
natura, essent utique, amice, in tuo amato multae essentiae et
naturae, alia earum non existente alia, et esset unitas mea perdita,
ita quod multae essent in eo differentiae similiter et unitas
bonitatis perdita, quia sic essent multae bonitates, quarum alia
non esset alia; ita quod deessent in amato tuo bonitas, magnitudo
et cetera unitatis et nulla esset in amato tuo dignitas, quae
permanere posset id, quod ipsa est, nec aliqua illarum ab alia similitudinem
suam acceptaret.
– Et quoniam haec sunt impossibilia de necessitate, quaelibet
nostrum est id, quod ipsa existit, et insimul et quaelibet permanemus
unamet essentia et natura et unus amatus et est quaelibet
alia eodemmet numero et existit cuilibet nostrum realitatis inconfusa
et apparet eius inconfusio in operatione, quam habemus
quaelibet nostrum. Haec autem essentia et apparentia realitatis
et inconfusionis est meus actus seu operatio; quoniam, sicut infinitas
magnitudinis nos retinet omnes aliam esse aliam, ut nulla
nostrum sit finita sed potius infinita; et sicut potestas possificat
et bonitas bonificat et ueritas ponit in uerum et uoluntas diligit
istud totum, sic ego, differentia, in existentia et in operatione
manifesto hoc idem, retinens suam realitatem cuiuslibetque operationem
ab alia inconfusam; et hoc intelligit necessario sapientia
et ueritas hoc idem ponit in uerum. Haec autem omnia et alia
quam plura, amice – dixit differentia –, potes intelligere et amare
de tuo amato, si bene nostras definitiones et processum studueris
huius Artis.
[2] Verus amor est ipse, qui ab odibili amore falso distat.
– Heu, amica differentia – dixit amicus –, benedicta sis amica!
Quantam de amato meo mihi dedisti notitiam! Non taedeat te,
precor, immo placeat: Dic iterum mihi sermones de amato meo!
Quoniam, quanto plura mihi de ipso manifestas, tanto magis
eum mihi repraesentas et tanto ad amandum eum uehementius
meam alligas uoluntatem.
Tunc amoris differentia ait illi:
– Amice, quanto magis uerus amor ab amore odibili falso distat,
tanto melior est et nobilior. Amor autem tui amati est ipsamet
ueritas eius et e contrario; et ideo cum iste sit illa et e contrario,
distat amor per se ipsum ab odibilitate et ab amore falso
et eo ipso et e contrario distat per ueritatem ab amore falso odibili.
/*
– Manifestum est autem quoniam haec distantia, cum hoc
maior est, si sint ipsae dignitates rationes reales et inconfusae,
ita quod sint eodem numero unamet essentia et natura et unus
amatus. Haec siquidem distantia potest esse, ponente qualibet
nostrum semet ipsam et eam operationem, quam quaelibet habet
in alia, ad hanc distantiam iam praedictam. Quare, si in tuo amato
ueritas et gloria et cetera, non essent rationes reales et inconfusae,
alia existente alia, non esset praedicta distantia tanta, itaque
deficeret magnitudo bonitati et cetera et e contrario. Vnde per
omnes ipsas sequerentur malitia, paruitas et cetera, quod est impossibile.
Ergo, quia ueritas, gloria et amor et cetera sunt rationes
reales inconfusae, qualibet earum existente alia, tanta est
praedicta distantia quod non potest esse maior et ducit in actum
apparentiae, in quanto ueritas uerificando distat a falsitate et
amor amando distat ab odibilitate et gloria gloriando remouetur
a poena, et sic de aliis huiusmodi.
[3] Adeo gratiosos sermones de amato suo suscepit amicus a differentia,
quod a fletu desistere non potuit, dicens:
– Amate mi, dum eam in te considero maximam operationem,
quam amoris differentia sui gratia mihi retexit et eam applico ad
duas definitiones antedictas cum octaua regula, tunc super quaestione
proposita totum me sentio dilucidatum ex ea et mirabiliter
excitatus sum ad te super omnia diligendo. Quia, dum considero
et desidero bonitatem tuam per semet ipsam et ipsum magnum
bonum, quod agit dando similitudinem suam magnitudini et ceteris
dignitatibus tuis, ita quod omnes permanent unamet bonitas
eadem et unum bonum ipsummet; tunc, totus excitatus, motus
sum necessario te amare sub ratione bonitatis et amare etiam cetera
bona et omnia, quae bonificat bonitas. Iterum, dum considero
et desidero quod ueritas ponit in uerum ea, quae de tua bonitate
et eius operatione atque de uero amore distante ab amore
falso odibili, considero et desidero, tunc est ita mihi manifesta et
proportionata amabilitas tuae bonitatis, quod amore et amare me
totum sentio comprehensum. Hoc idem est mihi, cum desiderans
considero magnitudinem tuam post bonitatem et sic de aliis, secundum
doctrinam, quam differentia mihi dedit.
– Quomodo ergo, amate mi, narrare possem delectationem et
complacentiam, quae mihi largitur amor, considerando de te
magno desiderio haec praedicta? Haec idem est mihi de tua aeternitate,
potestate et cetera; si enim ipsas similiter uno tempore
possem in meis desideriis considerare, quis aestimare posset meae
considerationis et desiderii delectationem? Vnde, amate mi, si tua
bonitas, magnitudo et cetera, non essent rationes reales et inconfusae,
alia existente alia, quomodo ergo te possem considerare
et amare? Quid possem de te scire et desiderare et quid mihi ualeret
si de te considerarem bonitatem, magnitudinem et cetera?
Et quod deessent tibi et quaecumque de te considerare possum
et desiderare?
– Ecce, amate mi dilectissime, quanta et quam inexistimabilia
donasti mihi, quia me facis diligere et intelligere te! Ecce quantos
labores et quanta pericula pertransire me oportet ad tibi
seruiendum, ad te honorificandum et ad te laudandum!
[4] Si ueritas et gloria non existerent rationes reales inconfusae,
non requiesceret ueritas in gloria nec amor in amare.
– Amice mi – dixit amor –, secundum hanc primam conditionem
`ueritatis et gloriae' patet quaestionis conclusio, quam amoris
differentiae fecistis; quoniam, si ueritas et gloria, alia eorum
existente alia, non essent rationes reales inconfusae, cum alia illarum
sit alia, non posset ueritas in gloria requiescere nec ego
etiam in amare, quoniam ueritati malum esset eam esse gloriam
eodem numero, ex quo perderet inde realitatem suam et propriam
inconfusionem et ex quo bonitas, magnitudo et cetera, non
essent uerae in existere et agere, sub ratione ueritatis; et quoniam
hoc esset malum ueritati, similiter et omnibus aliis. Quare
in gloria nec ueritas nec aliqua aliarum quiescere posset nec ego
in meo amare quiescere, si diligerem ueritatem et gloriam non
esse rationes reales et inconfusas, quoniam malum amare et defectiuum
sic haberem, diligens malum et confusionem atque
priuationem realitatis et rationis, ueritatis et gloriae et omnium
aliarum, quia meum amare sic esset mihi poena et meum odire
requies, quod est impossibile. Ergo huius impossibilitatis oppositum
est necesse.
Nona qvaestio
[1] Quaesiuit amicus ab amore, utrum in gloria sui amati cessaret
amare.
Solutio: Gloria est ipsa delectatio, cui bonitas, magnitudo et
cetera, acquiescunt.
– Amice mi – dixit amor –, gloria est principium substantiale,
prout in eius definitione continetur et eidem acquiescunt cetera
principia, sicut bonitas quae, bonificans magnitudinem, durationem
et cetera, acquiescit substantiae et enim est ei requies agere
bonum et existere id, quod ipsa est, absque detrimento alicuius
sui esse. Hoc idem etiam est de magnitudine quiescente, magnificando
bonitatem, durationem et cetera, et permanendo id,
quod ipsa est; similiter et de duratione, potestate et cetera. Haec
ergo omnia principia non cessant acquiescere existentia ea, quae
sunt, et agentia inter substantiam continue aliud in alio; aliter
substantia uiuere non posset, nec formaliter nec materialiter esset
id, quod ipsa existit. Omnis ergo requies, quam habent ipsa
principia, de quibus substantia composita est, consistit sub ratione
gloriae ita, sicut ignis existit ratio omni calori igneo.
– Est autem haec gloria pars substantialis, dans, sub ratione
quietis, similitudinem suam ceteris substantialibus partibus et
principiis substantiae, per quam scilicet similitudinem consistit
substantia in delectatione et quiete. Post hanc uero gloriam intrinsecam
substantiae est alia gloria, quae ab extrinsecus aduenit
aut per sensus corporales aut per tres animae potentias et in hac
gloria et delectatione inuenit suppositum quietem. Sed haec multotiens
impeditur, cum extrinseca non bene apta sunt ad res intrinsecas
applicari et ex hoc substantia pluries poenam incurrit
aut per calorem aut per frigus aut per famem aut per sitim aut
per aliquam infirmitatem aut per iram, ignorantiam et sic de aliis
huiusmodi.
– Sed amice – dixit amor –, in gloria nostri amati non cessabis
amare quoniam, sicut in te tua principia, de quibus constitutus
es, non cessant existere et agere, alio dante alii similitudinem
suam, sic et multo melius tuum non cessabit amare; erit namque
requies omnium partium tuarum in tua gloria naturali et in gloria
tui amati, in qua tuum amare non cessabit contemplari.
[2] Gloriosus amor est ipse, in quo gloriantur ad inuicem amans
et amatus.
– Amice – dixit amor –, in gloria concipies de amato tuo gloriosam
amorosamque meditationem, indutam et ornatam similitudinibus
et secretis, quae tibi tuus dabit et reuelabit amatus.
Istae autem similitudines erunt bonitas, magnitudo et cetera. Idcirco
non poteris cessare amare, quoniam ibi erit magnitudo, te
faciens magnum, et aeternitas, te faciens durare et bonitas, te faciens
bonum, et cetera. Si enim ibi cessaret amare tuum, tui quidem
amati similitudines deficerent tibi poenamque patereris in
defectu isto, quod ex eis haberes; itaque non esses in gloria tui
amati.
Laetus fuit amicus super his, quae sibi dixit amor et clamauit
dicens: – Ha, amor, amor! Ha, amare, amare! Et quid te comparare
posset?
[3] – Amorose amice mi – dixit amor –, recurre ad nonam regulam
et ad duas definitiones iuxta processum illius et ipsarum definitionum
sibi additarum, quoniam applicatione facta manifeste
cognosces, quoniam aliquo modo tuus amatus sustinere non potest
in gloria aliquem amorem otiosum esse, quia gloria eius
haec sustinere non posset nec amor amati et amici foret ratio
glorificationi, ex quo fieret otiosus, quoniam, praeter amare, operationem
nullam habere posset. Figurae igitur et regulae et definitiones
et conditiones ac etiam quaestiones et totus modus et
processus huius Artis, omnium istorum manifestationem tibi ministrabit,
quae tibi dico, si secundum Artem haec scias perscrutari,
sicut si in mente tua unum constituas uniuersale de bonitate
Dei, qui est uniuersale, cum omnes bonitates ab illa descendant.
– Deinde consideres eam similitudinem acceptare a magnitudine
sua et ab aeternitate sua et cetera, cum sit magnitudine
magna et aeternitate aeterna et cetera, et omnes sunt bonitate
bonae et quaelibet est alia per se ipsam et per quamlibet aliarum
et per omnes: Hoc igitur modo reperies particulare, quod scire
desideras ex proposita quaestione; quod scilicet particulare in
praedicto uniuersali relucescit quia, si cessaret amare tuum, deficeret
utique illi bonitas, quod tamen est impossibile, ipsa existente
id, quod ipsa est, et in magnitudine et cetera.
[4] Vt amicus non cesset amare, consistunt in gloria amabilia duratiuum
et durabile, et in duratione gloriatiuum et gloriabile et in
distinctione distinctum et distingibile.
– In hac prima conditione `aeternitatis et gloriae', amice – dixit
amor –, cognoscere potes quod in gloria tui amati non cessabis
amare. Nam, ex quo in ipsa gloria sunt amabilia duratiuum et
durabile, oportet etiam in ea durare amabile esse; ex quo haec
sunt in ipsa gloria amabilia, ut amicus non cesset amare, oportet
amare tuum esse indutum durare similiter et gloriari; itaque cessare
non poteris amare et ita durabit amare tuum sicut etiam
tuum durare et tuum gloriari. Et ex quo hoc ita est, amice – dixit
amor –, mediteris et labores in hac praesenti uita, quomodo multum
possis amare tuum amatum. Nam, quanto magis amabis eum
in uita praesenti, tanto amabis eum in futura tibi uita aeterna
magisque amaberis adeo et exaltaberis ad amandum.
– Consideres ergo, amice mi – dixit amor –, quomodo nobilissimum
amare tuum exaltatum erit. Induetur enim bonitatem et
bonificare, magnitudinem et magnificare et cetera principia et
actus eorum, et absque contrarietate et contrariari omnibus illis
ornaberis et, quod potius est, per totum tuum amatum amaberis.
Verumtamen, amice, ad acquirendum hoc amare tale, oportet te
tuum amatum multum amare in hoc mundo et propter eius amorem
et honorem te sibi grata facere, per quae honoretur, ut te
uelit amare et introducere in gloriam suam.