desiderant, quibusvis detegamus indiciis, lectorum inserviamus commodis.
5. [Salutatio]. In primis pensetur persona mittentis, persona
cui mittitur, pensetur inquam vel sit sublimis, vel humilis,
vel amicus vel hostis, postremo ocuiuscumque modi vel fortunae sit.
Altera manet consideratio an iustam rem vel iniustam, an ingentem vel
modicam exigat. Tertium est ut qua intentione quaerat scriptor examinet,
dico superbe vel humiliter, dure vel leniter, minis, blandiciis, iusticia vel
amiciciae fidutia. Ubi personam, rem, intentionem examinaveris,
unumquodque secundum se librabis. Si sublimis sublimiter sonet, humilis
humiliter, amice amicus, hostis hostiliter prosequatur. Si
sapiens sapienti profunda sit locutio, dulcis et apta compositio,
severa, iusta, utilis exsecutio. Si sapiens idiotae vel mediocri, verba
secundum vires accipientis temperabis. Aliter praelatum, aliter induces
subiectum, aliter pacientem, aliter induces audacem, secundum se depinges
quemlibet tantum tam re compensata quam intentione. Si
iustam rem exigas, fidentius loquaris, appelles legem, obiicias iudicem,
deum temeritatis ultorem timere moneas. Et hoc secundum personam
et intentionem promoneas. Si iniustam partem habes, artificiosis
verbis opus est. Sic de ceteris. Si quis superbe, dure cogitet, alta
non moderata profundet. Levis iusta et amicabilis intentio, dulcia
non timida familiaria ponet in stilo. Nec hic respectum tum rei
tum personae deseres, hic autem in personis generaliter attribuas,
divitem altum confidentem inducas, pauperem humilem maestum semper
in prece disponas. Hic praesidio legis, ille confidat diviciis: hic
de deo, ille praesumat de homine. His igitur consideratis, primo
salutationem ex re, ex persona, ex intentione moderaberis, quae sic
erit oportunior, si ab his non discesserit longinquior.
6. Post salutationem exordium inibis, post exordium narrationem
promovebis quae sic erit honesta, si brevis fuerit et clara.
Hanc si necesse fuerit certa ratio quam argumentationem dixi confirmabit.
|
|