vv. 1321-1494

[E]t iam fama volans montes superaverat altos
Regalemque etiam rumore impleverat aulam,
Brixianos referens contra regalia iussa
Pergameos lesisse viros et regia scripta
Neglexisse ipsos; populum quoque Mediolanum
Menibus elatum Terdone vi reparatis
Ledere vicinos solito magis. Unde movetur
Rex pius et iustam Fredericus concipit iram,
Mente tenens veterem memori quam ceperat olim.
Quin etiam varia venientes parte querele,
Dant fame vires, augent quoque principis iram.
Nam Gandinensis vitans iurare Iohannes,
Accelerans rapidis ad regem passibus almum
Pergameos queritur contra ius fasque coactos.
Nec pater insignis mala gentis dampna Gerardus
Pergamee celat, cuius querimonia regem
Excitat atque duces; censetur digna ruina
Brixia, ni regis properet decreta subire,
Et nisi restituat populo sua Pergameorum.
Cumani solitas recitant sine fine querelas,
Laudensesque simul; queritur quoque mesta Papia
Se gravius duro vexari marte suosque
Compedibus cives arceri carcere vinctos,
Auxiliumque petunt reverendi principis omnes.
At pater egregius miseratus rite querentes
Auxilium placida se spondet voce daturum
Et correcturum culpas et crimina tandem.
Set rursus temptare placet, si Mediolani
Iussa velint cives eius sine fraude subire.
Mox igitur mandat legatos Mediolanum
Precipiens pravo populum desistere bello,
Solvere captivos cohibet quos carcere vinctos,
Et sinere eversas urbes reparare domosque
Cumanos olim victos Laudisque colonos.
Que si non faciet, regalem sentiet iram.
His autem cives acceptis Mediolani
Magnifice verbis extollunt regia iussa,
Que stabili servare fide se velle fatentur,
Dum vetus urbis honos non infringatur eorum,
Quem reges alii dudum servasse sciuntur.
Excusant culpas referentes crimen in hostes.
Nam dicunt bellum se non cepisse profanum,
Set prius offensos tandem certasse coactos.
Velle quidem pacem, nisi longa iniuria mentem
Excitet et belli moveat sine crimine causas.
Grandia legatis tribuunt quoque dona rogantes,
Ut sibi concilient Frederici regis amorem.
Cumque recessissent illi, gens bellica tantis
Indignata minis, populos sua dampna querentes
Persequitur gravius; nec iam contenta tributis
Per loca discurrit sumptis animosius armis,
Urbs ubi Laudensis fuerat Cumeaque quondam,
Et spoliat miseros nullum munimen habentes
Nec contra tantos bello certare valentes.
Et si quid prime potuit superesse ruine,
Nunc ruit, intactum remanet nil, altaque prorsus
Templa ruunt, nec persone iam parcitur ulli.
Namque sacerdotes Domini spoliantur et ipsi,
Presulis egregii patitur domus ampla ruinam,
Nec prodest etas vel sexus debilis ulli.
Denique gens victrix miseros iurare coegit
Ferre iugum, solitaque sibi ditione subegit.
Inde Ticinenses fluvium transgressa Ticinum
Aggreditur fines dubia ac trepidante Papia.
Et castella solo redigit villasque, colonos
Ducens captivos rediensque trophea reportat
Plurima, nec vinctis penas aut vincla relaxat
Dura, set accumulat spernens regalia iussa.
Sic rex Egipti Pharao dimittere Hebreos,
Sacrificare Deo quos acriter ipse premebat
In regione sua monitus bis terque, negavit,
Et graviore iugo miserorum colla gravavit,
Imperium Domini durato corde relinquens,
Donec celestis solvens ergastula rector
Auxilium miseris tulit eripuitque rogantes,
Postque decem plagas Pharaonem mersit habissus.
At Ligures tanta pressi gravitate malorum,
Quamvis preteritas videant nocuisse querelas,
Rursus ad invictum non cessant mittere regem,
Ut ferat auxilium oppressis relevetque iacentes.
Iamque Obizo montes orator transmeat altos,
Romanoque duci queritur pro gente Ticini.
Doctus et Albricus iuvenis pro Laude querelas
Portat, et inmensum manifestat voce dolorem
Presul et Ardicio Cumanus, vir reverendus,
Nobilitate potens, animi virtute colendus,
More suo properans pro se populoque precatur,
Et prior e cunctis lacrimis ita fatur obortis:
"Rex invicte, tibi memini me sepe querelas
Pro populo retulisse meo, quem Mediolani
Gens perversa gravi dudum dicione premebat
Nec proprias habitare domos urbemque sinebat.
Cogor item graviora queri, nam noxia plebes
Mediolanensis vos tempnens vestraque iussa,
Cum vestris nuper legatis verba dedisset
Mox loca percurrens laxis invasit habenis,
Urbs ubi nostra fuit, quam quondam everterat ipsa,
Et si quid reliqui fuerat veteremque ruinam
Olim vitarat, totum subvertit et aufert
Cunctaque, que reperit, ferro populatur et igni.
Templa etiam Domini multos servata per annos
Dissipat et spoliat clerum pariter populumque,
Nil preter vitam victis captisque relinquens,
Meque domo eversa fugat insequiturque minando.
Quod te per Regem celestis regna regentem
Per decus imperii precor, invictissime rector,
Erue nos tandem; nostros miserate labores,
Et cito subveniat miseris tua dextera nobis."
Sic queritur presul; post quem sua dampna recenset
Ordine cuncta suo Laudensis nuntius urbis,
Suppliciterque rogat miseris succurrere regem.
Ingravat hec replicans Obizo facundus et auget
Irarum stimulos dictis ita fatus amaris:
"Que mala per Ligurum iam dudum fecerit urbes
Legibus abiectis gens impia Mediolani,
Scitur et est notum, rector pie, gentibus orbis.
Namque ut preteream, quod iniquo marte subactas
Funditus evertit geminas populosque coegit
Vi servire sibi. Quis nesciat, undique quantas
Vicinis strages dederit quantisque rapinis
Pergama, Novariam vexaverit atque Papiam,
Et simul adverso depressam marte Cremonam!
Castra, quis ignoret, quot ubique everterit olim!
Numquam etenim pacem, set prelia semper amavit,
Si qua suis cuperent castella resistere forte
Urbibus, auxilium fuit hec prebere parata
Illico castellis; sic resistit Insula Cumis
Sic quoque Novariam lesit Galeate propinquam,
Lisnaque Pergameos ausa est vexare potentes.
His Crema subsidiis contempsit freta Cremonam,
His quoque Pergamee genti sua iura negavit.
Quid, quod, Romani gens hec violavit honorem
Imperii iussisque tuis non paruit umquam?
Namque inimica tibi visa est prius alta tueri
Menia Terdone, set cum superata ruissent,
Post breve collecto reparavit robore tempus,
At quas iussisti reparari non sinit urbes,
Pro dolor, immo etiam solito premit amplius illas;
Captivis duras auxit gens improba penas,
Quos tua dissolvi pietas, pater optime, iussit.
Nos aliosque tuos erga tua iussa fideles
Persequitur, regnique sibi iam poscit honorem
Et parat in tota Ligurum regione preesse.
Ergo fer auxilium, pater imperiose, precamur,
Et tua subveniat miseris clementia nobis
Nec sinat everti Ligurum tam turpiter urbes."
Condoluit divus totus super his Fredericus,
Concuciensque caput nitidum bis terque profatur:
"Expedit, ut video, cohiberi Mediolani
Vi populum, ut pacem servet mandataque nostra,
Que tociens sprevit dominandi captus amore.
Me .................. gravat tantas audisse querelas
Et nondum miseris aliquod tribuisse levamen.
Quod nisi peniteat sceleris bellumque relinquat
Gens perversa, luet meritas pro crimine penas
Et nostras vires sero licet experietur.
Vos autem socias facto grege iungite dextras,
Et firmam servate fidem per mutua dantes
Auxilium vobis et pellite corde timorem.
Pollicitum certe dabimus post tempore parvo
Subsidium donante Deo, qui cuncta gubernat."
Sic placidus rector Ligures solatur et illis
Spem tribuit fortique monet se mente tueri.
Dat quoque vexillum, quod noscat Mediolanum
Et metuat bellum post hoc temptare profanum.
Quo Ligures sumpto gaudent redeuntque putantes
Mediolanensem populum debere vereri
Regis vexillum solitumque remittere bellum.
Set nec sic ceptum cohibet gens prava furorem,
Immo magis sevit contempnens regia signa.
Haud secus ac torrens, quem quis cupit obice denso
Cogere, ut insolitum discat per devia cursum,
Spumat et in fluctus totum se tollit, ut alta
Que mutare viam cogunt retinacula frangat.