vv. 610-759

[I]nterea Fredericus iter, quod ceperat, implet
Urbibus ac populis peragratis ordine multis.
Cumque propinquaret Romanam letus ad urbem,
Nuntius occurrit Romane plebis eunti
Obvius ad montem, cui prebent gaudia nomen,
Atque ibi ductori venienti talia fatur:
"Salve, rex venerande, tuo sit gloria regno,
Sit tibi vita, salus, perpes victoria, virtus!
Exultat populus Romanus te veniente
Et prestolatur tibi deservire paratus.
Sed petit, ut veterem serves, dux inclite, morem,
Scilicet ut iures mox intraturus in urbem
Te servaturum populi decus, urbis honorem,
Iura senatorum, nam sic vetus exigit ordo.
Munera preterea Romane debita plebi,
Postulat, ut tribuas, sicque ingrediaris in urbem
Letus, ut accipias populi gaudentis honorem
Servitiumque simul maius quam sumpseris umquam."
Dixerat, at super his miratus rex Fredericus
Respondet breviter, placida sic voce locutus:
"Gaudia Romano populo sint dulcia semper!
Sint adversa procul, prorsus timor omnis abesto!
Romane gentis decus inmutare vel urbis
Non venio, nec iura placet violare senatus,
More sed antiquo regum diadema sacratum
Sumere et ad patrias sedes cum pace redire.
Mos tamen iste mihi; quem me servare rogatis
Nunc erat ignotus, nec sum iurare paratus
Consilio procerum que poscitis ista meorum.
Quodsi servierit populus. Mihi mente sedebit
Servicioque vicem reddam, cum tempus habebit".
Sic ait et graditur turbis comitantibus ipusm.
Ut vero ad portam tandem pervenerat Urbis,
Quam struxisse datur pastoris cura Leonis,
Occurrit quondam venerabilis ordo senatus
Magnaque pars populi regem iurare petentes,
Namque ibi dicebant debere ex more vetusto
Romanum iurare ducem, cum visitat Urbem,
Ut sumat diadema sacrum. Quod cum Fredericus
Abnuit augustus turbata mente recedunt,
Atque minantur ei, quod eosdem sentiet hostes.
Sic humiles, si forte negant quesita superbis
Divitibus, tolerare solent maledicta minasque.
Sed non attonitus dictis Fredericus amaris
Intrat et audacter petit ardua templa beati
Petri militibus cunctis comitantibus ipsum.
Summus presul erat reverendus tunc Adrianus
Vir doctus, clemens, facundus, moribus ingens.
Hic igitur regem feliciter advenientem
Suscipit, ut mos est, ad sancti limina Petri
Et simul in templum ducit cum laudibus ipsum,
Atque ibi cum clero celebrans solemnia sacra
Augusti regis capiti diadema sacratis
Imponit manibus benedicens more paterno.
Rex etiam meritos aris indicit honores
Ditia dona ferens simul et libamina summo
Offert pontifici pro cunctis rite litanti.
Tandem propositis completis ordine sacris
Castra petit letus sumpto diademate ductor,
Extunc imperii nomen regnique habiturus;
Appositisque epulis agmen sua corpora curat.
At Romana gravi plebes stimulata furore
Precipiti raptis cursu ruit undique telis
Atque Leoninas, ubi rex fuit, occupat horas,
Irrumpitque domos frangens obstacula clausas,
Et spoliat quoscumque valet reperire faventes
Augusto regi, clerum pariter populumque,
Cardi eciam nales, qui iuxta templa beati
Constiterant Petri sacris modo concelebratis.
Tollitur inmensus clamor resonatque tumultus,
Fit fuga, nam plures fugiunt ad regia castra,
Que non longe aberant sita iuxta Tibridis undam.
Ast ubi regales rumor pervenit ad aures,
Rex iubet, ut sumptis equites properantius armis
Auxilium tribuant fugientibus ac spoliatis
Et nimis audacem reprimant luctamine plebem.
Mox igitur properat laxis equitatus habenis,
Currit et ipse simul rex bello fortis et armis.
Quos Romana falanx ubi conspicit appropiantes
Se glomerat retrahitque pedem, perterrita primum,
Mox tamen aggreditur duros violentius hostes.
Ut cum turba duos venantium viderit ursos
Adventare procul de summi vertice montis,
Terretur primum cessatque timore parumper,
Post animata ruit lato venabula ferro
Perstringens manibus fervensque cupidine prede,
Sic plebs regales cupiens spoliare catervas
Irruit et pugnam inmenso clamore capessit.
Cominus hii feriunt, hii iactant eminus hastas,
Arcubus hii tensis mittunt per inane sagittas.
Contra Teutonici proceres Liguresque feroces
Acrius insurgunt, feriunt populumque repellunt.
Sternitur omne solum telis, tum scuta caveque
Dant sonitum afflictu galee, pugna aspera surgit.
Rex Fredericus equo vehitur sublimis in alto,
Cunctaque prospiciens totum circumvolat agmen;
Dux Henricus adest, iuvenis formosus et acer,
Nobilis et clarus, gladio metuendus et hasta.
Hunc equites lecti fuerant tunc mille secuti,
Quos exhortatur, acuens in prelia vires,
Ipseque multa facit perturbans acriter hostes.
Quis numerare queat cunctos per singula victos
Victoresque simul? Quis singula vulnera narret?
Corpora multa virum passim ceduntur utrimque,
Quadrupedesque cadunt perfossi pectora multi.
Hoc tamen in bello nequeo transire silenter
Te Ligurum, Maifrede, decus, quem patris avique
Nobilitas decorat, vigor effert, forma venustat,
Huic Albertus avus, Gorzo pater, altus uterque
Egregiusque comes, formosus et acer uterque,
A quibus hic heres non degeneravit eorum,
Nam melior bello vel corpore pulchrior alter
Non fuit in tota Ligurum regione suorum.
Hic igitur regem Romam comitatus euntem
Armatorum equitum turmam sub rege regebat.
Cum quibus ad bellum properans vir clarus in armis,
In medias acies animosi more leonis
Fertur et obstantes gladio prosternit et hasta.
Quem Ligurum comitata cohors desevit in hostes
Exemploque ducis cedentibus acrius instat.
Pellitur ad Tiberim fugiens Romana iuventus,
Set rursus glomerata redit - nam fama per Urbem
Dira volans pulsam retulit male cedere plebem -
Auxiliumque tulit concurrens undique turba.
Bellum ingens iterum committitur, agmen utrimque
Ceditur, at rursus plebes superata fugatur.
Incumbunt graviter Ligures fortesque Alamanni
Et feriunt, fundunt, capiunt spoliantque fugaces.
Denique Romane fugienti parcere plebi
Militibus iubet haud dubie victor Fredericus,
Atque dato signo repetit tentoria paucis
Amissis, alia set multis parte retentis.
Et iam solis equi spatio cursuque peracto
Accipiunt requiem simul, et nox humida surgit,
Turbaque fessa suis reficit sua corpora castris.
Postera cum terris tenebras aurora fugarat,
Summus presul adest regemque remittere captos
Ac donare sibi poscit pietate magistra.
Tum rex pontificem summum veneratus honorat
Exauditque preces placidus captosque relaxat
Romanos cives, quos bello ceperat ante.
Inde plagam motis placet illam visere castris,
Urbeque dimissa confinia circuit altas
Confringens turres, quas incola fecerat Urbis,
Ut proprias villas his posset ab hoste tueri
Tutius atque aliis, cuperet si quando, nocere.
Has rex Romanis ob bellum iratus eorum
Diruit, ut populum sic terreat ipse superbum
Peniteatque illum bellum movisse malignum.