Solutio
Respondeo dicendum, quod quidam dicunt liberum arbitrium esse potentiam
distinctam a voluntate et ratione. Ad hoc autem ponendum diversi diversis viis
moventur.
Quidam enim ponunt liberum arbitrium esse unam potentiam habentem iudicium
super actus omnium potentiarum: propter quod liberum arbitrium nominatur,
quod iudicium importat. Sed hoc non videtur: quia iudicare de actibus
omnium potentiarum non potest convenire alicui potentiae quae sit aliud quam
voluntas vel ratio; praecipue cum Anselmus dicat, quod
voluntas est motor omnium virium: oportet enim ut ea quae est liberrima, super
alias dominium et imperium habeat.
Alii vero alia via ad hoc moventur magis idonea, scilicet ex diversitate actuum.
Vident enim eligere, quod est actus liberi arbitrii, esse aliud quam velle simpliciter,
et aliud quam ratiocinari; et ideo inducunt hunc actum in quamdam
potentiam a voluntate et ratione distinctam, quam liberum arbitrium nominant,
quod ponunt quodammodo medium inter voluntatem et rationem, et quodammodo
posterius utraque: secundum enim ordinem naturae et dignitatis oportet
quod utramque sequatur, scilicet voluntatem et rationem, cum liberum arbitrium
sit ab essentia animae procedens, praesupposita ratione et voluntate;
quod etiam ipse actus ostendit, quia eligere non est nisi prius apprehenso fine
per rationem, et desiderato per voluntatem. Deficit etiam a dignitate voluntatis,
cuius obiectum est principale bonum, scilicet finis; liberi autem arbitrii obiectum
est secundarium bonum, quod est eligibile ad finem; sed quantum ad participationem
proprietatis utriusque, naturam medii habet, ut ex ratione habeat
iudicium, et ex voluntate desiderium, secundum quod virtutes praecedentium
potentiarum in sequentibus relinquuntur, ut dictum est. Sed istud videtur extraneum,
etsi probabiliter dicatur: quia philosophi qui potentias animae subtiliter
scrutati sunt, nullam potentiam in intellectiva parte praeter voluntatem et rationem,
sive intellectum posuerunt: et ideo non videtur quod liberum arbitrium sit
alia potentia a voluntate et ratione; quod etiam ex suo actu patet.
Dicit enim Philosophus, quod electio vel est intellectus appetitivus,
vel appetitus intellectivus: et hoc magis videntur sua verba sonare, quod electio
sit actus appetitus voluntatis, secundum tamen quod manet in ea virtus rationis
et intellectus: quod sic patet. Quandocumque enim est aliquis actus alicuius
potentiae secundum quod manet in ea virtus alterius, semper ille actus illi
potentiae attribuitur qua mediante producitur. Verbi gratia, intellectus principiorum
est; ratio autem proprie, ut Isaac dicit, est faciens currere causam in
causatum; unde proprie actus rationis est deducere principium in conclusionem.
Hoc ergo quod est conclusiones elicere, est actus rationis, secundum quod
manet in ea virtus intellectus; unde magis proprie attribuitur rationi quam
intellectui. Ita etiam electionem praecedit consilium, ut in 3 Ethic. Dicitur, sicut
|
|